Adalet, toplumun temel direği ve uyumun sağlanmasında kilit bir unsur olarak kabul edilir. Bu nedenle, dünya genelinde birçok mahkeme kurumu bulunmaktadır. Ancak, bu kurumların içerisinde öne çıkan ve adeta adaletin kaleleri olarak nitelendirilen 4 büyük mahkeme bulunmaktadır. Bu mahkemelerin isimleri nelerdir ve hangi alanlarda faaliyet gösterirler? Bu sorgulayıcı soruyu yanıtlamadan önce, her bir mahkemenin önemini ve işlevini derinlemesine incelemek gerekmektedir.
4 büyük mahkeme nelerdir?
-
Anayasa Mahkemesi (AYM): Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın koruyucusu ve yorumcusu olan Anayasa Mahkemesi, anayasa ile belirlenen yetkilere sahiptir. Anayasa Mahkemesi, yasaların anayasaya uygunluğunu denetler ve anayasal hak ve özgürlüklerin korunmasını sağlar.
-
Yargıtay: Türkiye'deki en yüksek ceza ve hukuk mahkemesi olan Yargıtay, ülke genelindeki diğer mahkemelerin verdiği kararların temyiz incelemesini yapar. Yargıtay, hukuk alanında ve ceza alanında farklı dairelere ayrılmıştır.
-
Danıştay: Türkiye'deki en yüksek idari yargı organı olan Danıştay, idari davalarla ilgili olarak temyiz incelemesi yapar. Danıştay, idare mahkemelerinin verdiği kararların yasaya uygunluğunu denetler.
-
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi: Türkiye'de askeri personelin yargılandığı mahkeme olan Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, askeri suçlarla ilgili davalara bakar. Ancak 2017 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kapatılmıştır. Askeri suçlar artık sivil mahkemelerde görülmektedir.
Bu mahkemeler, Türkiye'deki yargı sisteminin temel taşlarını oluştururlar ve farklı alanlarda yüksek yargı yetkisine sahiptirler.
4 büyük mahkemenin görevleri nelerdir?
-
Anayasa Mahkemesi (AYM):
- Anayasal düzeni korumak ve anayasa ile belirlenmiş olan hak ve özgürlükleri korumak.
- Yasaların anayasaya uygunluğunu denetlemek.
- Bireysel başvuruları karara bağlamak; yurttaşların anayasal hak ve özgürlüklerinin ihlal edilip edilmediğini incelemek.
- Siyasi partilerin kapatılması, siyasi partilere ilişkin hazine yardımlarının kesilmesi gibi anayasal yasaklara ilişkin davaları görüşmek.
- Kamu görevlilerinin anayasaya aykırı eylem ve işlemlerinin iptalini kararlaştırmak.
-
Yargıtay:
- Yasaların doğru ve birleşik olarak uygulanıp uygulanmadığını kontrol etmek.
- İçtihat birliğini sağlamak ve bu doğrultuda kararlar almak.
- Hukuki konularda öncelikle sonuç veren mahkeme konumunda olup, hukuk sistemini birleştirici ve düzenleyici rol üstlenir.
- Ceza daireleri, hukuk daireleri ve genel kurul olmak üzere farklı dairelerde faaliyet gösterir. Ceza daireleri, cezai konuları inceleyip karara bağlar; hukuk daireleri ise medeni, ticari ve idari davaları görür.
-
Danıştay:
- İdari mahkemelerin verdiği kararları inceleyerek yasaya uygunluğunu denetler.
- İdari davalarda özellikle idare hukuku alanında karar verir.
- Yürütmenin ve idarenin eylem ve işlemlerine ilişkin anayasaya, kanunlara ve hukuk kurallarına uygunluk denetimi yapar.
- İdari davaların temyiz merciidir.
-
Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (Kapatılmış):
- Askeri personelin askeri suçlar nedeniyle yargılandığı mahkemedir.
- Askeri personelin hukuki durumlarına ilişkin kararlar alır.
- Ancak 2017 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle Askeri Yüksek İdare Mahkemesi kapatılmış ve askeri suçlar artık sivil mahkemelerde görülmektedir.
Bu mahkemeler, Türkiye'de yargı sisteminin temel taşlarını oluştururlar ve farklı alanlarda yüksek yargı yetkisine sahiptirler.