Zindanların sessizliğini bozan bir mısra, umutsuzluğa karşı yazılmış bir şiir ve yıllardır herkesin dilinde olan bir melodi… "Aldırma Gönül" şarkısı, aslında kimin kaleminden çıktı? Ve bu etkileyici sözler hangi şartlar altında, kimin için yazıldı?
"Aldırma Gönül": Sabahattin Ali’nin Kaleminden
Türk edebiyatının ve müziğinin önemli eserlerinden biri olan Aldırma Gönül, Sabahattin Ali’nin 1933 yılında Sinop Cezaevi’nde kaleme aldığı bir şiirdir. Halk edebiyatının yalın ve etkileyici dilini kullanarak yazdığı bu eser, şairin cezaevi deneyimlerinden süzülmüş, direnişi ve umudu simgeleyen beş Hapishane Şarkısı şiirinden en bilineni olmuştur.
Şiirin Ortaya Çıkışı
Sabahattin Ali, 1932’de Konya’da, dost meclisinde okuduğu iddia edilen Memleketten Haber adlı şiiri nedeniyle Atatürk’e hakaret suçlamasıyla yargılanarak Konya Cezaevi’ne gönderildi. Daha sonra aynı dava kapsamında 14 aylık hapis cezasına çarptırılarak Sinop Cezaevi’ne nakledildi. Burada yazdığı Hapishane Şarkısı V, yani Aldırma Gönül, onun cezaevi günlerinden gelen güçlü duygularını yansıtır. 1934’te yayımlanan Dağlar ve Rüzgâr adlı şiir kitabında yer aldı ve 1999’da Bütün Şiirleri adlı derleme ile yeniden okuyuculara sunuldu.
Şiirin Bestelenmesi ve Müzikal Yolculuğu
Eser, 1976 yılında besteci Kerem Güney tarafından Hicaz makamında bestelenerek müzik dünyasına kazandırıldı. Aynı yıl, Güney’in Kerem Gibi / Aldırma Gönül Aldırma adlı 45’lik plağıyla kaydedildi. Ancak şiirin gerçek anlamda popülerleşmesi, 1977 yılında Edip Akbayram’ın eseri yorumlamasıyla gerçekleşti. Akbayram’ın Aldırma Gönül – Sen Açtın Yarayı plağı, şarkıyı geniş kitlelere taşıdı ve adeta bir marş hâline getirdi.
Bu etkileyici şarkı, zaman içinde birçok sanatçı tarafından seslendirilerek müzik dünyasında kendine kalıcı bir yer edindi. Gönül Akkor, Selda Bağcan, Gülden Karaböcek, Ferhat Göçer gibi sanatçılar eseri repertuarlarına katarken, besteci Kerem Güney, şarkının yaklaşık 50 farklı sanatçı tarafından seslendirildiğini ifade etmiştir.
Toplumsal ve Kültürel Etkisi
1970’li yıllardan itibaren sol ve devrimci hareketlerin mitinglerinde sıkça söylenen şarkı, zamanla farklı toplumsal kesimler tarafından da sahiplenildi. Haksızlığa karşı direnci ve sabrı anlatan dizeleriyle, yalnızca sosyalist grupların değil, özgürlük ve adalet arayışındaki geniş kesimlerin marşı hâline geldi. Cumhuriyet mitinglerinden protesto yürüyüşlerine kadar pek çok toplumsal olayda yankılanan bu eser, Türkiye’nin kültürel hafızasında önemli bir yer edindi.
Edip Akbayram için de bu şarkı kariyerinde bir dönüm noktası oldu. Ancak, 12 Eylül 1980 darbesi sonrası yaşanan baskılar nedeniyle sanat hayatı büyük sekteye uğradı. Akbayram, 1980-1984 yılları arasında neredeyse hiç sahne alamadığını, ailesinin geçimini sağlamak için takılarını satmak zorunda kaldıklarını anlatmıştır.
Popüler Kültürdeki Yeri
Aldırma Gönül, yalnızca müzik dünyasında değil, sinema ve televizyon yapımlarında da kendine önemli bir yer bulmuştur. 1978 yapımı Dilek Taşı filminde kullanılan eser, sonrasında Hababam Sınıfı Tatilde, Selvi Boylum Al Yazmalım, Yıkılmayan Adam ve Pardon gibi filmlerde de yer aldı. Televizyon dizisi Parmaklıklar Ardında’nın açılış jeneriğinde enstrümantal versiyonuyla kullanıldı.
Zamanla yalnızca bir şiir ya da şarkı olmanın ötesine geçerek bir direniş ve umut simgesi hâline gelen Aldırma Gönül, hem Sabahattin Ali’nin hem de Edip Akbayram’ın adının unutulmazlar arasına yazılmasını sağladı. Şiirin geçtiği Sinop Cezaevi ise, Türk edebiyat ve müzik tarihinde özel bir anlama sahip oldu.
Şarkıyı Seslendiren Sanatçılar
Bu eser, yıllar içinde birçok sanatçının sesiyle hayat buldu:
- Kerem Güney (1976)
- Edip Akbayram ve Dostlar (1977)
- Gönül Akkor (1977)
- Ruhi Su Dostlar Korosu (1977)
- Selda Bağcan (1978)
- Gülden Karaböcek (1982)
- Ferhat Göçer (2008, 2020)
- Ayşe Egesoy
- Ebru Gündeş
- Kâmuran Akkor
- Kibariye
- Müslüm Gürses
- Ruhi Su
- Timur Selçuk
- Hayko Cepkin
- Müzeyyen Senar
- Ali Kocatepe
- Aysun Kocatepe
- Erol Evgin
Bugün hala dinlenen ve her dönemde yankısını bulabilen bu eser, edebiyat ve müzik dünyasının en unutulmaz klasikleri arasında yer almaya devam ediyor.
