Avrupa Birliği’nde (AB), yapay zeka sistemlerinin bireyler ve toplum üzerindeki etkilerini düzenlemek amacıyla getirilen kısıtlamalar bugün itibarıyla yürürlüğe girdi. AB Yapay Zeka Yasası’nın riskli ve yasaklı teknolojilere ilişkin hükümleri kapsamında, belirli yapay zeka uygulamalarının kullanımı tamamen yasaklandı.
Hangi Yapay Zeka Sistemleri Yasaklandı?
Yeni düzenlemeye göre, toplumun güvenliği, insan hakları ve etik değerleri tehdit eden belirli yapay zeka sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanımı yasaklandı. Özellikle şu alanlarda kullanılan yapay zeka uygulamaları Avrupa sınırları içinde faaliyet gösteremeyecek:
Sosyal Puanlama Sistemleri: Bireylerin davranışlarına göre sosyal puan vererek kamu hizmetlerine erişimini kısıtlayan veya teşvik eden sistemler artık kullanılamayacak.
Suç Eğilimi Analizi: Kişilerin geçmiş verilerine ve profillerine dayanarak suç işleme eğilimlerini tahmin eden yapay zeka sistemleri yasaklandı.
Duygu Tanımlama: İş yerlerinde ve eğitim kurumlarında çalışanların veya öğrencilerin duygularını tespit etmek amacıyla kullanılan yapay zeka teknolojileri yasak kapsamına alındı.
Biyometrik Kategorizasyon: Irk, siyasi görüş, din, inanç, sendika üyeliği, cinsel yönelim gibi hassas verileri biyometrik sistemlerle sınıflandıran yapay zeka uygulamaları yasaklandı.
Manipülatif Teknolojiler: İnsanların bilinçaltına hitap eden, zafiyetlerinden faydalanan ve kararlarını yönlendiren yapay zeka sistemleri AB sınırları içinde kullanılmayacak.
Gerçek Zamanlı Biyometrik Tanımlama Sınırlaması
AB, bireylerin sürekli izlenmesini engellemek için gerçek zamanlı uzaktan biyometrik tanımlama sistemlerine de sıkı kurallar getirdi. Kamuya açık alanlarda bu sistemlerin kullanımı genel olarak yasaklandı, ancak belirli istisnalar tanındı. Kolluk kuvvetleri yalnızca terör saldırılarını önleme, insan kaçakçılığı ve organize suçlarla mücadele gibi acil durumlarda bu sistemlere erişim sağlayabilecek. Ancak bu kullanım bile sıkı denetimlere tabi tutulacak ve mahkeme iznine bağlanacak.
Şirketler İçin Yeni Yükümlülükler ve Cezalar
Bugünden itibaren AB içinde yapay zeka geliştiren ve kullanan tüm şirketlerin, sistemlerini risk düzeyine göre sınıflandırması ve yasal gerekliliklere uygun hale getirmesi zorunlu hale geldi. AB Yapay Zeka Yasası, risk temelli bir yaklaşıma dayanıyor ve belirli yapay zeka sistemlerini “düşük, sınırlı, yüksek ve yasaklı risk” kategorilerine ayırıyor.
Kurallara uymayan şirketler ciddi yaptırımlarla karşı karşıya kalacak. AB düzenlemelerine uymayan firmalara milyonlarca euroya varan para cezaları kesilebilecek.
Gelecek Adımlar: 2025’te Daha Kapsamlı Düzenlemeler Geliyor
AB Yapay Zeka Yasası, 1 Ağustos 2024’te yürürlüğe girmişti. Ancak bu düzenlemeler kademeli olarak uygulanıyor. Bugün yürürlüğe giren yasakların yanı sıra, genel amaçlı yapay zeka modellerine yönelik yeni kurallar 1 Ağustos 2025’te devreye girecek.
Bu tarihten itibaren ChatGPT, Gemini, Claude gibi büyük dil modelleri de daha katı düzenlemelere tabi tutulacak. Özellikle yanlış bilgi yayma, içerik oluşturma ve denetim mekanizmaları konusunda ek yükümlülükler getirilecek.
AB, yapay zeka teknolojisinin insan haklarına ve etik değerlere zarar vermeden gelişmesini sağlamak için dünyanın en kapsamlı düzenlemelerinden birini hayata geçiriyor. Bu adımlar, teknoloji şirketlerini daha şeffaf ve sorumlu hale getirmeye zorlayacak.
Yapay Zeka Düzenlemeleri Küresel Etki Yaratabilir
AB’nin bu yasaları, yalnızca Avrupa ile sınırlı kalmayabilir. Özellikle ABD ve Çin gibi büyük ekonomilerin de benzer düzenlemeler geliştirmesi bekleniyor. AB’nin yüksek para cezaları ve yasal sorumluluklar getiren bu yaklaşımı, küresel teknoloji devlerini politikalarını gözden geçirmeye zorlayabilir.
AB’nin yapay zeka kuralları, teknolojinin etik kullanımını teşvik eden bir dönüm noktası olarak görülüyor. Ancak bazı uzmanlar, bu düzenlemelerin yenilikçiliği ve rekabeti yavaşlatabileceği yönünde endişeler taşıyor. Önümüzdeki yıllarda, bu yasaların teknoloji dünyasında nasıl bir etki yaratacağı büyük bir merak konusu olacak.
