Kelimeler zihninizden taşarcasına dökülseydi, ortaya nasıl bir metin çıkardı? Düzgün cümleler mi, yoksa karmaşık ama bir o kadar da samimi bir anlatım mı? James Joyce’tan Virginia Woolf’a, edebiyatın en büyük isimleri tarafından kullanılan Bilinç akışı tekniği nedir, nasıl anlaşılır?
Bilinç Akışı Nedir?
Bilinç akışı, karakterin zihninde geçen düşüncelerin ve duyguların doğrudan, kesintisiz ve doğal bir şekilde aktarılmasını sağlayan edebi bir tekniktir. Bu teknikte karakterin iç dünyası, olduğu gibi ve müdahale edilmeden okuyucuya sunulur. Bilinç akışı tekniği, genellikle iç monolog biçiminde kendini gösterir ve karakterin parçalı, çağrışımsal ve düzensiz düşüncelerini yansıtır.
Bu anlatım yöntemi, modernist edebiyat akımıyla sıkı bir ilişki içindedir. Psikoloji alanından edebiyata giriş yapması, May Sinclair’in çalışmaları sayesinde olmuştur. Özellikle 20. yüzyılda büyük bir popülerlik kazanmış ve James Joyce, Virginia Woolf, William Faulkner gibi yazarlar tarafından ustalıkla kullanılmıştır.
Bilinç Akışı Tekniğinin Özellikleri
- Doğrudan İç Monolog: Karakterin düşünceleri herhangi bir anlatıcı tarafından yorumlanmadan, olduğu gibi sunulur.
- Mantıksal Bütünlük Aranmaması: Düşünceler çağrışımlarla ilerlediğinden, belirli bir sıraya veya mantıksal yapıya sahip olmayabilir.
- Dilbilgisi Kurallarına Uymama: Cümleler çoğunlukla uzun, devrik, karmaşık ve düzensizdir. İmla kurallarına ve sentaks yapısına fazla önem verilmez.
- Gerçekçi İç Dünya Yansıtması: Karakterin hisleri ve içsel çatışmaları, doğallığı bozulmadan, derin ve soyut bir biçimde anlatılır.
- Kendi Kendine Konuşma (İç Diyalog): Bilinç akışı iç çözümleme ve iç konuşmadan farklıdır. İç konuşmada yazar müdahale etmez, ancak bilinç akışında tamamen karakterin zihnine odaklanılır.
- Okuyucuya "Kulak Misafiri" Hissi Verme: Okuyucu, karakterin zihninden geçenleri adeta bir sinema sahnesi gibi izler, ancak düşüncelerine doğrudan müdahil olmaz.
Bilinç Akışı Tekniği Kullanan Önemli Eserler ve Yazarlar
Bilinç akışı tekniği, 19. yüzyıldan itibaren çeşitli eserlerde görülmeye başlanmış olsa da, özellikle 20. yüzyıl modernist edebiyatında zirveye ulaşmıştır.
- Dünya Edebiyatında Bilinç Akışı Tekniği Kullanan Yazarlar ve Eserler:
- James Joyce – Ulysses (Özellikle Molly Bloom’un iç monologları)
- Virginia Woolf – Mrs. Dalloway, Dalgalar, Deniz Feneri
- William Faulkner – Ses ve Öfke, Döşeğimde Ölürken
- Dorothy Richardson – Pilgrimage
- Jack Kerouac – Yolda
- Samuel R. Delany – Dhalgren
- Allen Ginsberg – Uluma (Howl)
- Hunter S. Thompson – Fear and Loathing in Las Vegas
Türk Edebiyatında Bilinç Akışı Tekniği Kullanan Yazarlar ve Eserler:
- Oğuz Atay – Tutunamayanlar
- Orhan Pamuk – Sessiz Ev
- Yusuf Atılgan – Anayurt Oteli
Bilinç Akışı Tekniğinin Edebiyat Dışındaki Kullanımları
Bilinç akışı yalnızca edebi eserlerde değil, sinema, tiyatro ve müzik gibi sanat dallarında da kendine yer bulmuştur. Özellikle İngiliz komedi tiyatrolarında, bilinç akışı ve absürtlük iç içe geçirilerek yeni anlatım biçimleri oluşturulmuştur.
Müzik dünyasında ise bu tekniği rap sanatçısı Ghostface Killah gibi isimler kullanmıştır. Şarkılarında, düşüncelerini ve duygularını serbest çağrışımlarla, anlık ve düzensiz ifadelerle yansıtarak bilinç akışı tekniğine benzer bir anlatım biçimi oluşturmuştur.
