Sağlıkla ilgili araştırmalarında vatandaşlar, bilirubin yüksekliğinin arkasındaki nedenleri ve bu durumun potansiyel sonuçlarını anlamaya çalışıyorlar. Peki, Bilirubin yüksekliği neden olur? Bilirubin yüksekliği nelere yol açar? Bu yazıda, bilirubin yüksekliği hakkında temel bilgiler sunarak, okuyucuların sağlık alanında daha fazla bilgi edinmelerine yardımcı olmayı amaçlıyoruz.
Bilirubin yüksekliği neden olur?
Bilirubin testi, karaciğer bozukluklarını tespit etmek ve izlemek için kullanılan bir tarama yöntemidir. Vücutta herhangi bir işlevi olmayan bilirubinin seviyesinin yüksek veya düşük olması, karaciğer, safra yolları ve anemi gibi çeşitli hastalıkların habercisi olabilir.
Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanması sırasında ortaya çıkan sarımsı bir maddedir ve genellikle sindirim sürecinde vücuttan atılır. Ancak, karaciğer hasar gördüğünde, bilirubin kan dolaşımına ve idrara sızabilir. İdrardaki bilirubin, karaciğer hastalığının bir belirtisi olabilir ve bu nedenle bilirubin seviyelerini ölçmek için bir test yapılır. Bilirubinin vücutta herhangi bir işlevi bulunmamaktadır. Bilirubin türleri şunlardır:
Unkonjuge (indirekt) bilirubin: Kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasından sonra ortaya çıkan bir türdür.
Konjuge (direkt) bilirubin: Karaciğer tarafından işlenip glukuronik asit ile birleştirilen bir türdür. Bu tür bilirubin idrar yoluyla vücuttan atılabilir ve karaciğerin metabolik süreçlerinde rol oynar.
Total bilirubin: Kandaki dolaşımda bulunan toplam bilirubin miktarını ifade eder.
Direkt Bilirubin Nedir?
Direkt bilirubin, suda çözünebilen bir türdür. Eritrositin yıkımıyla oluşan indirekt bilirubin, kanda albumine bağlı olarak karaciğere taşınır. Karaciğerde glukuronik asitle birleştirilir ve suda çözünebilen direkt (konjuge) bilirubin oluşur.
Direkt bilirubin seviyelerinin yüksek olması genellikle tıkanma sarılığında görülür. Tıkanma sarılığında, safra akışı karaciğer dışındaki safra yollarında çeşitli nedenlerle durur. Safra yolu tıkanıklıklarında, direkt bilirubin seviyeleri artar. Bu durum, önce göz akılarında, ardından ciltte sarılığa (ikterus), safra akımının durması nedeniyle beyazlaşmış dışkıya ve idrarda artan bilirubin nedeniyle idrar renginin çay gibi kırmızılaşmasına yol açabilir.
İndirekt Bilirubin Nedir?
İndirekt bilirubin, suda çözünmeyen bir türdür. Eritrositin yıkımıyla oluşur ve kanda albumine bağlı olarak karaciğere taşınır. Karaciğerde indirekt bilirubin glukuronik asitle birleştirilir ve suda çözünebilen direkt (konjuge) bilirubin oluşur. Yalnızca indirekt bilirubin seviyeleri yüksekse ve karaciğer enzimleri normal, hepatit testleri de negatifse, bu durum Gilbert sendromuna işaret edebilir.
Total Bilirubin Nedir?
Kanda bulunan direkt (konjuge) ve indirekt (konjuge olmayan) bilirubin formlarının toplamına total bilirubin denir. Total bilirubin seviyesini etkileyen hastalıklar, hem direkt hem de indirekt bilirubini yükselten durumları içerir.
Bilirubin yüksekliği nelere yol açar?
Bilirubin seviyeleri, karaciğer ve safra kanalı hastalıklarını teşhis etmek için kullanılan tam kan sayımıyla kontrol edilir. Laboratuvarlara göre farklılık gösterebilir, ancak genellikle total bilirubin için normal değerler 0.2 ila 1.2 mg/dL arasındadır. Bu değer, unkonjuge ve konjuge için ayrı ayrı ölçülebilir.
Yenidoğan bebeklerde, karaciğerin tam olarak işlev görmemesi nedeniyle bilirubin işlenmeyebilir. Bu nedenle, yenidoğanlarda bu değerin 5.2 mg/dL'nin altında olması gerekir. Bilirubin seviyelerinde yükselme durumunda, yenidoğan sarılığı görülebilir ve genellikle birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelir.
Bilirubin seviyeleri yaşa göre değişiklik gösterebilir. Yaşa göre normal bilirubin değerleri şu şekildedir:
Prematüre bebeklerde: 0.40-12.00 mg/dL
Yenidoğan (0-7 gün): 0.40-16.00 mg/dL
7 gün ila 1 aylık bebeklerde: 0.40-10.00 mg/dL
2-3 aylık bebeklerde: 0.40-2.00 mg/dL
3 ay ve üzeri çocuklar ile yetişkinlerde: 0.40-1.35 mg/dL
Bilirubin Yüksekliği (Hiperbilirubinemi) Nedenleri Nelerdir?
Vücut aşırı miktarda kırmızı kan hücresi parçaladığında, kanda bilirubin seviyesi artar ve buna bağlı olarak bilirubin yüksekliği meydana gelir. Bilirubin yüksekliği, safra taşı, hepatit gibi karaciğer sorunları, travma veya ilaç reaksiyonu gibi nedenlerden kaynaklanan karaciğerde veya safra kanalında bir tür tıkanıklığa işaret edebilir. Ayrıca, karaciğerin normal bilirubin yükünü işlemekte zorlandığı durumlarda da hiperbilirubinemi meydana gelebilir. Safra kanallarında veya safra kesesinde safra birikmesine neden olan bir tıkanıklık da bilirubin yüksekliğine sebep olabilir.
Bilirubin düşüklüğü, bazı ilaçlar nedeniyle (antibiyotikler, doğum kontrol hapları, uyku hapları ve nöbet ilaçları dahil) ortaya çıkabilir ve kan testinde düşük olarak görülebilir. Düşük seviyeler genellikle endişe kaynağı olarak görülmez.
