Bir kişiye dokunduğunuzda ani bir şok hissetmek, çoğumuzun karşılaştığı bir deneyimdir. Peki, bu ani şokun arkasındaki bilimsel gerçeklik nedir? Elektrik çarpması, doğru koşullar altında meydana gelir ve genellikle elektrik yüklerinin ani bir akışıyla ilişkilidir. Atom altı parçacıkların hareketinden kaynaklanan bu olay, vücuda temas edildiğinde şaşırtıcı sonuçlar doğurabilir. Ancak, elektrik çarpmasının neden olduğu fizyolojik etkileri anlamak, bu durumun önlenmesine ve zararının en aza indirilmesine yardımcı olabilir. İlerleyen satırlarda, elektrik çarpmasının temelini ve etkilerini daha derinlemesine inceleyeceğiz.
Bir kişiye dokununca elektrik çarpması neden olur?
Statik elektrik, insan vücudunun yüzeyinde biriken "durgun elektrik" yükü olarak tanımlanır. Bu durum her zaman meydana gelebilir, ancak yün gibi malzemelerle temas etmek elektrik yükünü artırabilir. Eğer bu elektrik toprağa iletilmezse (kauçuk veya plastik tabanlı ayakkabılar gibi) insan vücudundaki gerilim artar ve iletken bir maddeye dokunduğunda deşarj oluşur. Bu gerilim genellikle 30.000 ila 1.000.000 volt arasında değişir. Bu, oldukça yüksek bir değerdir. Gerilim kavramı, elektrikte kullanılan gerilimle günlük yaşamda karşılaşılan gerilim arasında bir ilişki olduğunu gösterir. Stres de elektriksel yükle aynıdır. Bu nedenle, stresli durumlarda insan vücudundaki elektrik miktarı artar; ayrıca, mesela yağmurdan önceki karanlık havalarda insanlar kendilerini daha gergin hissederler çünkü bu dönemde havada elektrik yükü artar. Suyla temas, bu elektrik yükünün azalmasına neden olur, özellikle denize girildiğinde bu etki daha belirgindir. Denize girmek veya duş almak insanı rahatlatır.
Bu durumu azaltmanın basit bir yolu, sık sık toprağa veya çıplak betona temas etmektir. Özellikle yaz aylarında çıplak ayakla dolaşmanın faydalı olabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca, altı lastik ayakkabı veya sentetik malzemeden yapılmış ürünler giymekten kaçınılmalı, evin tamamını halıyla kaplamaktan kaçınılmalıdır. Bu önlemler alındığında, elektrostatik yüklenmeden kaynaklanan elektrik çarpmalarından daha az etkilenme olasılığı artar.
