Borsa haberlerinde sıkça duyulan "bıyıklı yabancı" tabiri, yatırımcılar arasında merak uyandırmaya devam ediyor. Kimilerine göre büyük alım-satım hareketleriyle piyasayı yönlendiren bir yabancı yatırımcıyı temsil eden bu ifade, bazıları için ise bir efsane veya metafor olarak değerlendiriliyor. Peki, "bıyıklı yabancı" terimi nasıl ortaya çıktı ve borsa dilinde neyi simgeliyor?
Bıyıklı Yabancı Nedir?
“Bıyıklı yabancı” tabiri, Türkiye sermaye piyasalarında sıkça karşılaşılan ama resmi tanımı olmayan bir deyimdir. Bu ifadeyle anlatılmak istenen, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan fakat yatırımlarını yabancı yatırımcı kimliğiyle gerçekleştiren kişilerdir. Yani bu kişiler aslında yerli yatırımcıdır; ancak fonlarını yurt dışına çıkarıp oradan, genellikle yabancı banka veya aracı kurumlar üzerinden Borsa İstanbul’da işlem yaparlar. Görünürde yabancı yatırımcı gibi görünürler, ama özünde Türk’türler – deyimin mizahi yönü de buradan gelir: "Yabancı, ama bıyıklı" yani Türk.
Peki neden böyle bir yol izlenir? Bunun birkaç temel sebebi vardır:
Vergi Avantajı:
Türkiye'de yerli yatırımcılar genellikle temettü ve faiz gelirlerinde %10 civarında stopaj öderken, bazı yabancı yatırımcılara bu kesintiler uygulanmaz ya da daha düşük uygulanır. Yatırımlarını yurt dışı kaynaklı gösteren kişiler bu avantajdan faydalanmak ister.
Yasal Ayrıcalıklar ve Teşvikler:
Bazı durumlarda yabancı yatırımcılar, özellikle doğrudan yabancı yatırımlar kapsamında, belirli teşviklerden ve kolaylıklardan yararlanabilir. Bu da yerli sermayeyi "yabancı görünmeye" iten başka bir etkendir.
Gizlilik ve Takip Zorluğu:
Yatırımcılar, doğrudan Türkiye üzerinden işlem yaptıklarında kimlikleri ve işlemleri daha kolay izlenebilir hale gelir. Ancak yatırımlar yurt dışı kurumlar aracılığıyla geldiğinde, işlemlerin kime ait olduğu daha karmaşık hale gelir. Bu da bazı yatırımcılar için ilave bir gizlilik alanı yaratır.
Neden Önemli?
Bıyıklı yabancıların varlığı, özellikle borsada büyük dalgalanmaların yaşandığı dönemlerde dikkat çeker. Örneğin, yabancı yatırımcı gibi görünüp hızlıca alım yapan bir grup, piyasalarda büyük bir yükseliş yaratabilir. Ancak bu yatırımcıların aniden çıkması durumunda aynı hızda sert düşüşler yaşanabilir. Bu nedenle, özellikle ekonomi yorumcuları ve piyasa analistleri, "bıyıklı yabancı" hareketlerini dikkatle takip eder.
Ekonomist İris Cibre’nin de dikkat çektiği üzere, bu yatırımcılar kısa vadeli kazanç hedefleriyle piyasaya girip çıktıklarında, yerli yatırımcılar bu ani hareketlerden olumsuz etkilenebilir. Örneğin, Ağustos 2022’de borsaya giren yüklü sermaye, Eylül'de aynı hızla çıkmış ve dalgalanmalar yaratmıştır.
“Bıyıklı yabancı”, Türkiye sermaye piyasalarında hem ekonomik hem sosyolojik bir fenomen haline gelmiştir. Bu yatırımcıların neden tercih ettikleri yöntemlerin kökeninde vergi politikaları, düzenleyici farklar ve yatırım ortamının genel güvenliği yer alır. Ancak bu durum, piyasada şeffaflığı zedeler ve düzenleyici kurumların daha titiz bir denetim mekanizması kurmasını gerektirir. Aksi takdirde, görünüşte "yabancı", gerçekte "yerli" olan bu sermaye hareketleri, piyasanın dengesini bozabilir.
