Son yıllarda tatil severlerin gözdesi haline gelen devre mülk sistemi, hem keyifli bir tatil hem de yatırım fırsatı sunuyor. Ancak bu sistem, herkes için uygun olmayabilir. Peki, Devre mülk mantığı nedir? Devre mülk sistemi nasıl işliyor?
Devre Mülk: Mülkiyetin Zamana Bölünmüş Hali
Devre mülk, bir mülke ait kullanım haklarının belirli dönemler halinde paylaştırılmasına dayanan bir sistemdir. Bu sistem, özellikle tatil amaçlı kullanılan mülklerde yaygın olarak uygulanır. Kat mülkiyeti modeline benzer şekilde, mülkiyet hakları birden fazla kişiye bölüştürülür. Her bir pay sahibi, mülkü yılın belirli bir döneminde (genellikle bir hafta gibi sabit sürelerle) kullanma hakkına sahiptir. Bu hak, kişiler tarafından kullanılabileceği gibi kiraya da verilebilir. Devre mülk sistemi, mülkiyetin tüm avantajlarını daha uygun maliyetlerle sunarak, özellikle tatil yapmak isteyenler için cazip bir seçenek haline gelmiştir.
Tarihçesi: Devre Mülkün Doğuşu ve Gelişimi
Devre mülk kavramı, ilk olarak 1960’ların başında İngiltere’de ortaya çıktı. II. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa’da tatil anlayışının yaygınlaşmasıyla birlikte, bu sistem popülerlik kazandı. Özellikle tatil evi paylaşımı (Vacation home sharing) olarak bilinen bu modelde, dört aile bir tatil evini satın alarak yılın farklı dönemlerinde eşit şekilde kullanıyordu. Ancak bu sistemde, mülkler genellikle uzun süre boş kaldığı için verimlilik sorunları yaşanıyordu.
İngiltere’de bir girişimci, bu sistemi daha da geliştirerek mülkiyeti 1/50 oranında böldü. Yılın 50 haftasını pay sahiplerine tahsis ederken, kalan iki haftayı da mülkün bakım, onarım ve tadilatı için ayırdı. Bu yenilikçi yaklaşım, devre mülk (timeshare) kavramının temelini oluşturdu ve Avrupa’da yaklaşık on yıl boyunca başarıyla uygulandı.
Amerika Birleşik Devletleri’nde ise devre mülk sistemi, 1974 yılında Florida’nın Fort Lauderdale kentinde “Caribbean International Corp.” tarafından başlatıldı. Bu sistemde, mülkler 25 yıllık bir “tatil belgesi” olarak satılıyordu. Alıcılar, belirli sezonlarda iki yatak odalı veya stüdyo tipi dairelerde konaklama hakkı elde ediyordu. 1974-1976 yılları arasında, bir mülk 52 farklı kişiye devre başına yaklaşık 3.500 dolara satılıyordu. Bu yüksek kâr potansiyeli, birçok girişimcinin dikkatini çekti. Ancak zamanla, bakım ücretleri ve sözleşme iptalleri gibi sorunlar ortaya çıktı. Florida eyaleti, bu sorunları çözmek için devre mülk sistemini düzenleyen yasalar çıkardı. Bu yasalar, mülk sahipleri birliği (HOA) ile yapılan anlaşmaları ve fesih haklarını düzenleyerek sektörde bir standart oluşturdu.
Türkiye’de ise devre mülk uygulaması, Soytaş A.Ş. tarafından Muğla’nın Bodrum ilçesine bağlı Turgutreis’te kurulan bir tatil köyü ile başladı. Bu proje, Türkiye’de devre mülk sisteminin ilk örneği olarak kayıtlara geçti.
Devre Mülkün Avantajları ve Dezavantajları
Devre mülk sistemi, mülkiyetin maliyetini düşürerek daha geniş bir kesime tatil imkanı sunar. Pay sahipleri, mülkü belirli dönemlerde kullanma hakkına sahip olurken, bakım ve onarım giderleri de paylaşılarak azaltılır. Ayrıca, bu sistem mülklerin boş kalma süresini minimize ederek daha verimli kullanılmasını sağlar.
Ancak devre mülk sisteminin bazı dezavantajları da bulunmaktadır. Özellikle sözleşme iptalleri, bakım ücretlerindeki artışlar ve mülkün uzun vadeli kullanımına ilişkin sınırlamalar, pay sahipleri için sorun yaratabilir. Ayrıca, mülkün değer kaybetmesi veya piyasa koşullarının değişmesi durumunda, yatırımın geri dönüşü risk altında olabilir.
