Ebced, geleneksel Arap alfabesinin eski sıralanışından türetilmiş bir sözcüktür, yani elif, ba, cim, dal gibi harflerin okunuşlarından (E-B-Ce-D) oluşur. Ebced hesabı, Ebced rakamları denilen alfabetik bir sayı sistemini kullanarak kelime, cümlecik veya cümlelerin sayısal değerini hesaplama ve bu değerlerden anlam çıkarma işlemidir. Bu hesaplama, semitik alfabelerde kullanılan harflerin sayısal değerleri üzerinden yapılır.
Ebced hesabı nasıl yapılır?
Ebced hesabının temelinde, harflerin sayısal değerleriyle şifreleme yapılarak kelime veya cümlelerin gizli anlamlarının keşfedilebileceği varsayımı yatar. Özellikle Arap alfabesiyle yazılmış metinlerde, harflerin sayısal değerleriyle ilgili şifrelemeler olduğuna inanılır. Bu sayede gelecekteki olayların tespiti (kehanet) amacıyla harflerin sayısal değerleri kullanılarak gizemli anlamlar çıkartılabilir. Ebced hesabı, semitik alfabelere ait bir gelenek olup, Mısır hiyerogliflerine dayandığı düşünülen protosemitik harflerden türemiştir.
Ebced hesabının farklı alanlarda kullanımı vardır: Günlük kullanım: Ticaret, özel notlar ve ticari ilişkilerde kullanılmıştır. Örneğin, bir kişi 100 akçe alacaklı ise alacaklı olduğu kişiye bir kâğıt üzerinde bir harf göndererek hem alacağını istemiş hem de konuyu aracıdan saklamış olabilirdi.
- Çocuk isimleri: Doğum tarihinin bir kelime veya birkaç isimle belirlenmesi. İsimlerin ebced hesabıyla çocuğun doğduğu seneyi temsil etmesi.
- Kitap ve makalelerde: Eski kitapların önsöz, giriş, takdim sayfaları ile numara almayan sayfaları ebced alfabesine göre numaralandırılmıştır.
- Devlet kayıtlarında: Resmî belgeler, tutanaklar, kayıtlar ebced hesabına göre tanzim edilmiştir.
- Tarih düşürme sanatı: Divan edebiyatında veya mezar taşları gibi kitabe yazımlarında kullanılarak olayın tarihi işlenmiştir.
- Kehanet ve gizemlerde: Tarih düşürme yöntemi kullanılarak gelecek olaylarla ilgili kehanetlerde bulunma.
- Ebced hesabı, tasavvuf, sembolizm ve din ilimlerinde de kullanılmıştır. "Kelime-i Tevhid" veya "Esmâ-i Hüsna"dan bir ismin kaç kere zikir edileceği, ebced tablosuna göre tayin edilmiştir.
Bu hesaplamalar, harflerin sayısal değerleri üzerinden yapıldığı için sembolik ve gizemli bir anlam taşır.
