Ege Üniversitesi’nde, Toxoplasma gondii parazitine karşı yerli ve etkili bir aşı geliştirilmesi hedefiyle yürütülen bilimsel çalışmalar, TÜBİTAK desteğiyle önemli bir aşamaya ulaştı. Dr. Özlem Günay Eşiyok’un yürütücülüğünü yaptığı proje, ileri genom düzenleme teknikleriyle bu tehlikeli parazite karşı mücadelede umut vaat ediyor.
Kedilerden İnsanlara Uzanan Tehdit: Toxoplasma Gondii
Toxoplasma gondii, kedi dışkısı, enfekte hayvan eti ve kontamine su ya da gıdalar yoluyla yayılabilen bir parazit olarak sıcakkanlı hayvanları ve insanları tehdit ediyor. Dünya nüfusunun yüzde 30’unun bu parazit nedeniyle seropozitif olduğu belirtilirken, özellikle bağışıklık sistemi zayıf bireylerde ciddi sağlık sorunlarına yol açtığı vurgulanıyor. Hamile kadınlarda fetüse geçerek düşüklere ve doğumsal anomalilere neden olabiliyor. Parazitin, koyun ve sığır gibi çiftlik hayvanlarında ekonomik kayıplara neden olduğu da biliniyor.
CRISPR-Cas9 ile Yenilikçi Çözüm
Dr. Özlem Günay Eşiyok’un liderliğindeki ekip, CRISPR-Cas9 gibi ileri genom düzenleme teknolojilerini kullanarak canlı ancak zayıflatılmış bir aşı geliştirmeyi hedefliyor. Dr. Günay Eşiyok, parazitin biyolojisinin daha iyi anlaşılmasının, mücadele stratejilerinde önemli bir adım olduğunu belirtti. Proje kapsamında, parazitin virulansından sorumlu proteinler, optogenetik teknoloji ile keşfedilecek. Bu sayede, mutant parazit suşları oluşturularak bu suşların veteriner aşılarında kullanılabileceği öngörülüyor.
Parazitin özellikle iyi pişirilmemiş etler ve kedi dışkısıyla temas yoluyla bulaştığına dikkat çeken Eşiyok, mevcut durumda dünya çapında yalnızca koyunlar için ruhsatlandırılmış bir aşının bulunduğunu ifade etti. Türkiye’de insanlar ve hayvanlar için kullanılabilecek bir aşının eksikliğine vurgu yaparak, bu yerli çalışmanın önemini dile getirdi.
Rektör Budak: “Ege Üniversitesi Sağlık Alanında Öncü”
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Dr. Eşiyok ve ekibinin yürüttüğü bu projenin, üniversitenin sağlık alanındaki öncülüğünü pekiştirdiğini belirtti. Budak, Toxoplasma gondii’ye karşı geliştirilecek aşının, hem insan hem de hayvan sağlığına büyük katkı sağlayacağını söyledi. Projenin ekibinde Ege Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mert Döşkaya, Doç. Dr. Aysu Değirmenci Döşkaya, Doç. Dr. Muhammet Karakavuk ve Doç. Dr. Hüseyin Can yer alıyor.
