Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı olan III. Makarios’un, 1970'lerdeki liderliği, Kıbrıs’ın tarihindeki en çalkantılı dönemlerden birine denk geldi. Peki, eski Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Makarios kimdir?
Makarios kimdir?
III. Makarios (asıl adı Mihail Hristodulu Muskos), 13 Ağustos 1913 tarihinde Panaya'da doğmuş, 3 Ağustos 1977 tarihinde Lefkoşa'da hayatını kaybetmiştir. Kıbrıs Ortodoks Kilisesi'nin başpiskoposu ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı olarak tarih sahnesine çıkmıştır. Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi hedefiyle başlatılan Enosis hareketinin en önemli liderlerinden biri olmuştur.
Erken Yaşamı ve Eğitimi
Makarios, yoksul bir çobanın oğluydu. Kıbrıs'ta eğitimini tamamladıktan sonra Atina Üniversitesi'ne ve ardından Boston Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'ne devam etti. 1946'da papazlık görevine atandı. 1948 yılında Kition (Larnaka) piskoposu olarak göreve başladı ve 1950 yılında başpiskopos oldu.
Siyasi Kariyeri ve Enosis Hareketi
Osmanlı egemenliği döneminde, Kıbrıs’taki Rum Ortodoks topluluğu, dini liderleri aracılığıyla toplumsal ve siyasi yaşamda büyük bir etkiye sahipti. Makarios, başpiskopos olarak Enosis hareketinin önderliğini üstlendi ve adanın Yunanistan ile birleşmesi amacıyla yürütülen mücadelede önemli bir figür haline geldi. İngiltere'nin önerdiği özerklik ya da Uluslar Topluluğu üyeliği gibi çözümleri reddetti. 1954 yılında, Yunan Başbakanı Aleksandros Papagos ile görüşerek Enosis için Yunanistan’ın desteğini aldı. Aynı dönemde, EOKA'nın kurucusu Albay Yeoryos Grivas'ın silahlı mücadelesine dolaylı olarak yön verdiği iddiaları ortaya atıldı. 1956 yılında, ayaklanma kışkırtıcılığı suçlamasıyla tutuklanarak Seyşeller'e sürgüne gönderildi.
Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kuruluşu ve Başkanlık Dönemi
Makarios, 1959'da Enosis amacından vazgeçip Kıbrıs'ın bağımsızlığını kabul ederek, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı oldu. Aynı dönemde, Cumhurbaşkanlığı Yardımcısı olarak Türk toplumundan Dr. Fazıl Küçük atandı. Ancak, anayasanın değiştirilmesi gibi reform talepleri ve iki toplum arasındaki gerginlikler başpiskoposun yönetimini zorlaştırdı. 1963’te başlayan çatışmalar, adanın ikiye bölünmesine giden süreci hızlandırdı. Makarios, Türk toplumunun yönetimden dışlanmaması gerektiğini savunsa da, yıllar içinde her iki toplum arasında bir uzlaşma sağlamaya çalıştı.
Siyasi Krizler ve Darbe
Temmuz 1974'te, Yunanistan’daki askeri cunta tarafından desteklenen bir darbe girişimi sonucu Makarios görevinden uzaklaştırıldı ve önce Malta’ya, sonra Londra’ya kaçtı. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda yaptığı konuşmada, darbenin Yunan cuntasının yönetimindeki Yunanistan tarafından yapıldığını belirterek, Türkiye ve İngiltere'nin Kıbrıs'a müdahale etmeleri gerektiğini ifade etti. Türkiye'nin adaya askeri müdahalesi, Kıbrıs'ın kuzeyinde Türk Cumhuriyeti'nin kurulmasına zemin hazırladı. Cuntanın düşmesinin ardından Aralık 1974’te Kıbrıs'a döndü, ancak adanın bölünmesini engellemeye yönelik çabaları sonuçsuz kaldı.
Sonuç ve Mirası
III. Makarios, Kıbrıs’ın bağımsızlık mücadelesinin sembolü haline gelmiş, hem dini lider hem de devlet adamı olarak tarihteki yerini almıştır. 1977 yılında hayatını kaybetmiş, Kıbrıs'taki bölünmüşlük ve toplumlar arası gerilimlere rağmen, adanın birleşme umudu, ardında bıraktığı mirasın önemli bir parçası olarak kalmıştır.
Popüler Kültürdeki Yeri III. Makarios, TRT 1'de yayınlanan Bir Zamanlar Kıbrıs/Kıbrıs: Zafere Doğru dizisinde, Emre Törün tarafından canlandırılmıştır. Bu yapım, tarihsel kişiliğinin ve Kıbrıs'ın yakın tarihindeki rolünün ekranlarda yeniden canlanmasına olanak tanımıştır.
