Gıda fiyatları artarken, alım gücü düşüyor; çalışanlar ise seslerini duyuracak bir yol arıyor. Sosyal medyada sıkça dile getirilen “genel grev” çağrıları, kamuoyunun dikkatini çekiyor. Ancak sorular net: Genel grev nedir ve Türkiye’de böyle bir eylem yasal mıdır?
Genel Grev Nedir?
Genel grev, bir şehirde, bölgede ya da ülkede, toplumsal ya da ekonomik bakımdan önemli bir grubun gerçekleştirdiği, hak arayışına yönelik kapsamlı bir eylem biçimidir. Bu tür grevler çoğunlukla siyasi, ekonomik ya da her iki yönü birden taşıyan taleplerle ortaya çıkar. Genel grevler zamanla kendi ivmesini kazanabilir ve farklı kesimlerin desteğiyle daha da genişleyebilir.
Genel grevin ayırt edici özelliği, toplumun farklı kesimlerinden geniş bir katılımın olmasıdır. Özellikle iş gücünün büyük bölümünü oluşturan çalışanlar ile üretimin ana damarlarını ellerinde bulunduran gruplar bu tür grevlerde ön planda yer alır. Sanayi sektöründe zaman zaman belirli alanları kapsayan genel grevler yaşanmıştır. Örneğin, 1934’teki Tekstil İşçileri grevi buna örnek verilebilir. Aynı yıl Minneapolis'te gerçekleşen grevde ise kamyon şoförlerinden esnafa kadar birçok farklı kesim, dayanışma amacıyla greve katılmıştır.
Genel Grevin Hukuki Boyutu
Dünyanın bazı ülkelerinde genel grevler yasal olarak serbestken, bazı yerlerde tamamen yasaktır. Türkiye'de ise yalnızca toplu iş uyuşmazlıklarında ve belirli koşullar oluştuğunda greve gidilebilmektedir. Genel grev, dayanışma grevi veya siyasi amaçlı grevler ise yasalar tarafından yasaklanmıştır. Ayrıca bazı alanlarda her türlü grev eylemi yasak kapsamındadır.
Ancak, Türkiye'de 2010 yılında yapılan Anayasa değişiklikleriyle, Anayasa’nın 54. maddesinin 7. fıkrasında yer alan genel grev yasağı hükmü yürürlükten kaldırılmıştır.
Sendikalar ve Genel Grev
Genel grevler genellikle sendikalı işyerlerinde organize edilse de tarihsel süreçte sendikasız çalışanların da genel grevlere katıldığı görülmüştür. Bu tarz kitlesel eylemler, çalışanlar arasında sendikal örgütlenmenin önemini de ön plana çıkarmaktadır. Direnişin yaygınlaşması, sendikal birlikteliği ve kolektif hareket kabiliyetini artırır.
Tarihte Genel Grevler
Tarihte kaydedilen ilk toplu direniş hareketi, M.Ö. 494-287 yılları arasında Antik Roma’da "plebler" tarafından yapılmıştır. Sanayileşmenin hız kazandığı 19. ve 20. yüzyıllarda, ABD, Kanada ve Avustralya gibi ülkelerde işçi sınıfının örgütlenmesi de artmıştır. İlk örgütlü genel grev ise 1842’de İngiltere’de gerçekleşmiştir. Meclis, çalışanların 10.000 imzalı özgürlük taleplerini reddedince, 500.000 işçi greve gitmiş ve sonunda maaşlarda artış ile 10 saatlik çalışma hakkı kazanılmıştır. 1968 Mayısında Fransa’da yapılan genel grev ise, 11 milyon kişinin katılımıyla tarihin en büyük ve etkili genel grevlerinden biri olmuştur.
Tarihte Öne Çıkan Genel Grevler:
- M.Ö. 494-287: Secessio Plebis, Antik Roma
- 1842: İngiltere genel grevi
- 1905: Rusya - Büyük Ekim grevi
- 1912: Brisbane genel grevi, Avustralya
- 1917: Genel grevler (Avustralya, Brezilya, İspanya)
- 1919: Seattle, Winnipeg, Barselona genel grevleri
- 1926: İngiltere genel grevi
- 1934: Minneapolis, Toledo, Longshoremen’s grevleri, ABD
- 1936: Filistin ve Suriye genel grevleri
- 1941: Şubat grevi, Hollanda
- 1946: Hindistan genel grevi
- 1968: Fransa genel grevi
- 1973 & 1984: Uruguay genel grevleri
- 1995: Fransa Kamu Sektörü direnişi, Kanada eylem günleri
- 2000: Bolivya - Cochabamba grevi
- 2007: Gine genel grevi
- 2009: Fransız Karayipler genel grevi
