Goiania Olayı Nedir? Brezilya’da 1987’de Meydana Gelen En Trajik Radyasyon Kazası
Goiania olayı, 13 Eylül 1987 tarihinde Brezilya’nın Goiania kentinde meydana gelen ve tarihin en büyük sivil radyasyon kazalarından biri olarak kayıtlara geçen nükleer felakettir. Tıbbi kullanım için terk edilmiş bir radyoterapi cihazının içindeki sezyum-137 izotopunun kontrolsüz bir şekilde halka yayılması sonucunda, en az 249 kişi radyasyona maruz kalmış, 4 kişi hayatını kaybetmiş, yüzlerce kişi ise ciddi sağlık sorunları yaşamıştır. Olay, Çernobil’den sadece bir yıl sonra yaşanmış ve Times dergisi tarafından dünyanın en korkunç nükleer kazaları arasında gösterilmiştir.
Goiania Olayı Nasıl Başladı?
Olayın başlangıcı, özel bir radyoterapi kliniğinin taşınma sürecinde yaşanan ihmalden kaynaklanmıştır. Klinik boşaltılırken, içerisinde son derece radyoaktif sezyum-137 bulunan bir teleterapi cihazı terk edilmiş ve yeni binaya götürülmemiştir. Uzun süre kaderine terk edilen cihaz, sonunda iki hurdacı tarafından fark edilerek parçalanmak üzere alınmıştır.
Cihazın içindeki ışıldayan mavi toz (sezyum klorid) ilgilerini çeken hurdacılar, bu maddenin tehlikesinden habersiz şekilde parçaları evlerine taşımış ve çevresindeki insanlara dağıtmaya başlamıştır. Özellikle çocukların ilgisini çeken ışıltılı madde, oyuncak gibi kullanılmış, vücuda sürülmüş ve yayılmıştır.
Ölümler ve Etkiler
- Kazanın en trajik kurbanlarından biri, sadece 6 yaşındaki Leide das Neves Ferreira olmuştur. Radyoaktif maddeyle uzun süreli temas sonucu ağır şekilde zehirlenen küçük kız, vücudunun şişmesi, iç organ tahribatı ve ağır yanıklarla yaşamını yitirmiştir. Onun dışında:
- Gabriela Maria Ferreira (annesi): Cihazı hastaneye taşıyan ve olayın fark edilmesini sağlayan kişi olarak birçok hayatın kurtulmasına vesile olmuş ancak kendisi de yüksek doz radyasyona maruz kalarak hayatını kaybetmiştir.
- Israel Baptista dos Santos: Hurda atölyesinde cihazı parçalarken sezyumu soluyan kişi, 6 gün sonra ölmüştür.
- Admilson Alves de Souza: Aynı işyerinde çalışan bir çırak olarak iç kanama ve doku hasarı sonucu hayatını kaybetmiştir.
Toplamda 249 kişi radyasyona maruz kalmış, 40 ev yıkılmış ve mahalle tamamen boşaltılmıştır. Yetkililer, kirlenen toprağın 30 santimetrelik üst katmanını sıyırarak güvenli bölgelere taşımıştır.
İhmal ve Sonuçları
Olayın ardından radyoterapi cihazını geride bırakan hastane yönetimi, ağır ihmalkârlıkla suçlanmış, başhekim 17 yıl hapis cezasına çarptırılmış ve hastane 1.3 milyon dolarlık tazminat ile cezalandırılmıştır. Ayrıca, Goiania’da maruz kalan herkesin ömrü boyunca ücretsiz sağlık hizmeti almasına hükmedilmiştir.
Olay sırasında yaklaşık 10 gram sezyum-137 izotopunun yaydığı radyasyon, sadece çevreyi değil, yıllar sürecek sağlık sorunlarını da beraberinde getirmiştir. 2008 yılına kadar bölgede yapılan ölçümlerde hâlâ normal değerlerin birkaç katı fazla radyasyon tespit edilmiştir.
Türkiye’de Benzer Bir Kaza
Goiania faciasından yaklaşık 11 yıl sonra, Kasım 1998’de Türkiye’de de benzer bir olay yaşanmıştır. Hurda olarak satılan iki adet Kobalt-60 teleterapi kaynağı, farkında olmadan parçalanmış, 10 kişi çeşitli dozlarda radyasyona maruz kalmıştır. Bu olay da Türkiye’de radyolojik güvenliğin önemini bir kez daha gündeme getirmiştir.
Goiania Kazasının Önemi ve Dersleri
“Goiania olayı nedir?” sorusunun yanıtı, sadece bir nükleer kazanın değil, aynı zamanda ihmalkârlığın, eğitimsizliğin ve denetimsizliğin nelere yol açabileceğinin çarpıcı bir öyküsüdür. Bu trajik olay, radyoaktif maddelerin sivil alanda ne kadar tehlikeli olabileceğini ve bu tür maddelerin kontrolsüz bırakılmasının insan yaşamı üzerindeki korkunç etkilerini gözler önüne sermektedir.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ve Brezilya yetkilileri olay sonrasında hızlı bir müdahalede bulunmuş, ama yüzlerce insanın yaşamı geri dönülmez şekilde etkilenmiştir. Goiania olayı, bugün hâlâ nükleer güvenlik alanında verilen eğitimlerde örnek vaka olarak kullanılmakta ve radyolojik kaynakların güvenliğinin ne denli önemli olduğunu hatırlatmaktadır.
