Hamas Ne?
Hamas, İslami Direniş Hareketi'nin (Harakat al-Muqawama al-İslamiya) resmi adıdır. 1987 yılında, Mısır'da Müslüman Kardeşler hareketinin üyeleri olan Şeyh Ahmed Yasin, Abdülaziz el Rantisi ve Muhammed Taha tarafından kuruldu. Hamas'ın temel amacı, Filistin topraklarında İslam'ı yeniden tesis etmek ve Filistin İslam'ını güçlendirmektir.
Hamas'ın Kuruluşu
1987 yılında ilk intifadaya katılan Mısır'da Müslüman Kardeşler, Şeyh Ahmed Yasin, Abdülaziz el Rantisi ve Muhammed Taha tarafından Filistin kanadı olarak kuruldu.
1988 yılında Filistin Siyasi Program Partisi, Filistin'i hiçbir zaman gayrimüslimlerin kuşatamayacağı bir İslam ülkesi olarak tercih ettiğini ifade ederek, Filistinli Müslümanların Filistin'in kontrolünü İsrail'den almak için kutsal bir savaş başlatmasının dini bir görev olduğunu söyledi. Bu kararlılık, 1988 yılında İsrail'de Filistin Kurtuluş Örgütü ile Hamas arasındaki çatışmaların sona ermesine yol açtı.
1992 yılında Gazze'de 600 cami vardı. Hamas, sendikalara, üniversitelere, pazarlara, meslek bölgelerine ve 2004'te yerel siyasi mücadelelere genişlemeden önce vaazlar ve hayır işleri yoluyla sempatizanları kendine çekti.
Örgüt, 1993-2005 yılları arasında İsrailli sivillere ve askerlere yönelik intihar saldırılarında sıklıkla görülüyor. Hamas, Kanada Avrupa Birliği İsrail Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri. Örgütün askeri kanadı İzzeddin El Kassam Tugayları, Avustralya ve Birleşik Krallık'ta terör odası olarak listeleniyor.
Hamas'ın Amacı Ne?
Örgütün kuruluş amacı, Batı Şeria ve Gazze Şeridi dahil 1948 öncesinde İsrail'in işgal ettiği topraklarda Filistin İslam'ını yeniden tescil ettirmekti. ABD Dışişleri Bakanlığı'na göre örgüt, yurt dışında yaşayan Filistinliler, İran hükümeti ve Arap ülkelerinden gelen yardımlarla finanse ediliyor.
6 Mayıs 2005'te yapılan Filistin genel seçimlerinde El Fetih oyların yüzde 56'sını, Hamas ise yüzde 33'ünü aldı. Fetih 84 yerden 45'ini kazandı. Hamas seçimi 23. sırada kazandı. Bunların arasında üç büyük şehir vardı: Kalkilya, Refah ve Beyt Lahiya. Bağımsızlar veya diğer gruplar 15 yerde kazandı. Avrupalıların 'adil ve demokratik' olarak değerlendirdiği seçimde 400 bin Filistinli oy kullandı. Katılım Gazze'de yüzde 80, Batı Şeria'da ise yüzde 70 oldu. Hıristiyanların kalesi Beytüllahim'de 15 sandalyeli yerel mecliste Müslümanlara verilen 7 sandalyenin 5'ini Hamas kazandı. Hamas, Batı Şeria'da 16 Aralık 2005'te yapılan yerel seçimlerde önemli bir başarı elde etti. Dört büyük şehrin üçünde (Nablus, Cenin ve Al Bireh) yapılan belediye seçimlerini Hamas kazandı. Ramallah'ta seçimlere bağımsızlar katıldı. Toplamda El Fetih'in oy oranı Hamas'tan daha yüksekti. Bu seçimde 148 bin seçmenin yüzde 75'i oy kullandı.
Hamas'ın Lideri Kimdir?
Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniyeh, 1963 yılında Gazze Şeridi'ndeki El Şati Mülteci Kampında doğdu.
Haniyeh, "Hamas'ın özel güvenlik görevlisi" olduğu suçlamasıyla 1987'de 18 gün, 1988'de altı ay ve 1989'da üç yıl İsrail hapishanelerinde tutuklu kaldı. 1999-2004 yılları arasında Hamas'ın kurucusu Şeyh Ahmed Yasin'in özel sekreteri olan Haniyeh, Hamas lideri Halid Meşal'in sürgünde kalması nedeniyle Aralık 2005'te yapılan ve 25 Ocak 2006'da tekrarlanan Filistin Yasama Konseyi seçimlerine katıldı. Şam. Listenin başında yer aldı.
Hamas'ın Filistin'de 2006 seçimlerini kazanmasının ardından Haniyeh, hareketin başbakan adayı olarak açıklandı. ABD ve İsrail'in karşı çıkmasına rağmen Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas başbakan olarak atandı. Haniyeh, Hamas ile El Fetih arasındaki çatışmaların doruğa ulaşması üzerine Haziran 2007'de Abbas tarafından görevden alındı.
Haniyeh, Ekim 2006'daki konvoyundan ve Mayıs 2007'deki İsrail füze saldırılarından sağ kurtuldu.
Hamas'ın Silahlı Kanadı ve İlk İntifada
Hamas, başlangıçta İslam'ın yayılmasını ve Filistin topraklarında İslam'ın güçlenmesini amaçlayan bir hareket olarak kuruldu. Ayrıca, İsrail'e karşı silahlı bir mücadele yürütmeyi ve sosyal yardım programları sunmayı hedefledi. İzzeddin El Kassam Tugayları adıyla bilinen Hamas'ın silahlı kanadı, İsrail'e karşı çeşitli saldırılar gerçekleştirdi ve bu dönemde "Aksa Tufanı" adını verdikleri bir saldırı başlattı.
Hamas ve FKÖ İlişkisi
Hamas'ın kuruluşundan itibaren, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat'ın önderliğindeki FKÖ'ye karşı çıktı. Hamas, FKÖ'nün barış sürecini ve İsrail'in varlığını tanımasını reddederek, İsrail'e karşı mücadeleyi sürdürdü.
Hamas'ın Finansmanı
Hamas'ın finansmanı konusunda çeşitli iddialar bulunmaktadır. İsrail hükümetinin, Hamas'ı FKÖ'ye karşı dengelemek amacıyla başlangıçta finanse ettiği iddiaları olsa da bu iddialar her iki tarafça da reddedilmektedir.
Hamas'ın Hedefleri ve Amblemi
Hamas, İsrail'in varlığını tanımamakta ve Kudüs'teki Kubbet-üs-Sahra'yı ve Filistin topraklarını tek bir Filistin devleti olarak tasvir eden bir ambleme sahiptir. Hamas, İsrail'in varlığını reddetmektedir ve bu nedenle İsrail tarafından terör örgütü olarak kabul edilmektedir.
Hamas ve Oslo Anlaşmaları
Hamas, 1993 yılında Oslo Anlaşmaları çerçevesinde İsrail ile barış yapan Arafat'ın FKÖ'süne karşı çıktı ve İsrail'e yönelik saldırıları sürdürdü. Bu dönemde intihar saldırıları da öne çıktı.
Hamas'ın İkinci İntifada ve Yükselişi
Hamas, 1990'ların başlarında İsrail ile yapılan barış anlaşmalarına karşı çıkan en önemli Filistinli gruplardan biri olarak öne çıktı. İkinci intifada sırasında, Hamas intihar saldırılarını destekleyen birçok Filistinli bulunuyordu. Bu dönemde liderleri Şeyh Ahmed Yasin ve Abdul Aziz el-Rantissi, İsrail saldırılarında öldürüldü.
Hamas'ın Kontrolü ve İçsel Çatışmalar
Hamas, 2006 Filistin parlamento seçimlerinde zafer elde ederek Gazze Şeridi'nin kontrolünü ele geçirdi. Ancak, El Fetih ile yaşanan güç mücadelesi ve içsel çatışmalar nedeniyle Gazze Şeridi'nde istikrar sağlamakta zorlandı.
Hamas'ın İsrail ile İlişkileri ve Ateşkesler
Hamas, Gazze Şeridi'nde kontrolü ele geçirdikten sonra İsrail ile çeşitli ateşkesler ve çatışmalar yaşadı. Bu dönemde Katar'dan sağlanan fonlar ve İsrail'in abluka kısıtlamalarının hafifletilmesi Gazze Şeridi'ne biraz rahatlama getirdi.
Hamas'ın ABD ve Kudüs Kararı
Hamas liderleri, ABD'nin Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıma kararını bir "Savaş İlanı" olarak nitelendirdi ve Filistinlilere ayaklanma çağrısında bulundu. Bu kararın ardından, Mısır, Katar ve BM'nin arabuluk ettiği ateşkeslerle sona eren düzenli şiddet olayları yaşandı.
Hamas'ın Gazze Şeridi'ndeki İktidarı ve İnsani Durum
Gazze Şeridi'ndeki Hamas yönetimi altında, bölgedeki insanların insani durumu kötüleşti. Ekonomi çöktü, su, elektrik ve ilaç kıtlığı sürdü. Hamas, Gazze'de iktidarı elinde tutmaya devam etti ve roket cephaneliğini geliştirmeye devam etti, ancak El Fetih ile uzlaşma sağlanamadı.
Hamas tarafından gerçekleştirilen eylemlerin bazıları şunlardır:
- 6 Temmuz 1989 Kiryat Ye'arim yakınlarında meydana gelen bir intihar saldırı sonucunda 22 kişi öldü.
- 6 Nisan 1994 tarihinde Afula'da (İsrail) bir otobüste meydana gelen intihar saldırı sonucunda 8 kişi öldü.
- 13 Nisan 1994 tarihinde Hadera'da bir otobüs durağında meydana gelen intihar saldırısının sonucunda 5 kişi öldü.
- 19 Ekim 1994 tarihinde İsrail'in başkenti Tel Aviv'de meydana gelen bir intihar saldırısı sonucunda 22 kişi öldü.
- 11 Kasım 1994 tarihinde Netzarim'de meydana gelen bir intihar saldırı sonucunda 3 kişi öldü.
- 4 Eylül 1997 tarihinde Hamas militanlarınca gerçekleştirilen Kudüs'teki Ben Yehuda Caddesi'nde meydana gelen intihar saldırısı sonucunda 8 kişi öldü. Ölen üç kişi Hamas militanıydı.
- 1 Haziran 2001 tarihinde Tel Aviv Dolphinarium'un kapısında meydana gelen intihar saldırısında yaşları 14 ile 21 arasında değişen 21 kişi öldü ve 120'den fazla insan yaralandı.
- 9 Ağustos 2001 tarihinde Kudüs'teki Sbarro adlı restoranda meydana gelen intihar saldırısı sonucunda 7'si çocuk 15 kişi öldü ve 130 kişi yaralandı.
- 2 Aralık 2001 tarihinde Kudüs ve Hayfa’da meydana gelen dört patlamada 26 kişi öldü, 220 kişi yaralandı. Saldırıları Hamas üstlendi.
- 9 Mart 2002 tarihinde Kudüs'te bir kafeteryada düzenlenen intihar saldırısının sonucunda 11 kişi öldü ve 54 kişi yaralandı.[22]
- 31 Temmuz 2002 tarihinde İbrani Üniversitesi'nde meydana gelen intihar saldırısının sonucunda çoğu ABD vatandaşı 9 kişi öldü ve 100'e yakın kişi yaralandı.
- 5 Mart 2003 tarihinde Hayfa'da düzenlenen bir intihar saldırısı 7 İsraillinin ölümü ile sonuçlandı. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
- 11 Haziran 2003 tarihinde Kudüs'teki bir intihar saldırısında 17 kişi öldü. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
- 19 Ağustos 2003 tarihinde Kudüs'te bir intihar saldırısında 6'sı çocuk 23 kişi öldü. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
- 9 Eylül 2003 tarihinde Kudüs Hillel Café'de gerçekleşen intihar saldırısı sonucunda 7 kişi öldü ve 70 kişi yaralandı.
- 4 Ekim 2003 tarihinde Hayfa'daki bir restoranda meydana gelen intihar saldırısı sonucunda 21 kişi öldü. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
- 4 Mart 2004 tarihinde Aşdod Liman'ında gerçekleşen iki intihar saldırısının sonucunda 10 kişi öldü ve 10 kişi yaralandı.
- 31 Ağustos 2004 tarihinde Beerşeba'daki iki intihar saldırısı sonucunda 16 İsrailli öldü. Saldırının sorumluluğunu Hamas üstlendi.
- 27 Aralık 2008 tarihinde İsrail'in operasyonlarının ardından Hamas'ın gerçekleştirdiği roket saldırıları sonucunda 4 İsrailli öldü
Sonuç olarak, Hamas'ın kuruluşundan itibaren İsrail ile çatışmalar, ateşkesler ve içsel çatışmalarla dolu bir tarih vardır. Hamas, İslam'ın Filistin'de güçlenmesini ve İsrail'e karşı mücadeleyi savunan bir İslami hareket olarak ortaya çıktı ve bu hedefler doğrultusunda faaliyetlerini sürdürmektedir.