Realizm edebiyatta önemli bir akımdır ve birçok okurun merak ettiği sorulara cevaplar sunar. "İlk realist roman nedir?" veya "Realist roman ne demek?" gibi sorular, edebiyat tarihine ilgi duyanlar için oldukça merak uyandırıcıdır. Realizm, gerçekliği olduğu gibi yansıtmayı ve hayatın sıradan insanlarının deneyimlerini anlatmayı amaçlar. İlk realist roman nedir? ve İlk realist roman kime aittir? Bu bağlamda, Batılı anlamda ilk realist roman olan ve bu akımın öncülerinden kabul edilen eserlerin hikayesi oldukça ilginçtir. İlk realist roman hangisidir ve bu akımın öncüsü kimdir? Bu soruların yanıtları, edebiyat tarihini anlamak için önemlidir ve bize realizmin nasıl evrildiğini ve modern romanın temellerini nasıl attığını gösterir. İşte detaylar...
İlk realist roman nedir?
Recâizâde Mahmud Ekrem'in Türk edebiyatına damga vuran eseri "Araba Sevdası", Servet-i Fünûn mecmuasında tefrika edilerek 1897'de kitap halinde yayımlanmıştır. Bu eser, Türk edebiyatının ilk realist romanı olarak kabul edilmektedir. Bihruz Bey, bir paşa oğludur ve yarı yamalak bir eğitim almıştır. Babasının vefatı sonrası miras olarak 28.000 lira alır. Yazları Çamlıca'da, kışları ise Süleymaniye'de oturur. Çalıştığı yer olan işyerine ara sıra uğrar; ancak asıl tutkusu zarif arabasıyla dolaşmak, gösteriş yapmak ve herkesi şıklığıyla etkilemektir.
Bihruz Bey, lüks yaşamı ve gösterişli arabasıyla bir eğlence mekanında gördüğü iki kadından birine âşık olur. Ancak asıl aşık olduğu şey, kendi zihninde yarattığı kadın idealidir. Periveş Hanım'a çiçek verir, ardından arabasına bir mektup bırakır; fakat kadını tekrar göremez. Arkadaşı Keşfi Bey'in yalanlarıyla kandırılan Bihruz Bey, Periveş'in öldüğünü düşünür ve büyük bir acı yaşar. Ancak sonradan karşılaştığı kadının Periveş olduğunu öğrenir ve onun aslında yüksek bir aileden olmadığını fark eder. Periveş'in yanındaki Çengi Hanım'ın alaycı tavrıyla hızla uzaklaşır.
Roman, dönemin İstanbul'unda yaşanan cahilce davranış kalıplarını, eğlence anlayışını ve Osmanlı'nın batılılaşma sürecindeki yanlışlıkları ele alır. Bihruz Bey karakteri üzerinden batılılaşmayı anlamayan bir tip eleştirilir. Ayrıca kitap, bir aşk hikâyesini anlatırken dönemin toplumsal ve sosyal yapısını inceler ve üst sınıfın yaşantısını eleştirir. Ahmet Hamdi Tanpınar, eseri "Muayyen iktisadi şartlar etrafında teşekkül etmiş köksüz bir kalabalığın romanı" olarak niteler. Roman, tiyatro yazarı Betül Odabaşı Törk tarafından 2015 yılında tiyatroya uyarlanmış ve TRT tarafından radyo tiyatrosu haline getirilmiştir.
İlk realist roman kime aittir?
İstanbul'un 19. yüzyıl Osmanlı döneminde yetişen önemli şairlerinden ve yazarlardan biri olan Recaizade Mahmud Ekrem, 1 Mart 1847'de doğmuştu. Bugün, Türk edebiyatının değerli isimlerinden biri olan Ekrem'in doğum günü dolayısıyla anma etkinlikleri düzenleniyor.
Recaizade Mahmud Ekrem, eserleri ve katkılarıyla Türk edebiyatının zengin mirasına önemli bir iz bırakmıştır. Hem şiir hem de yazılarıyla döneminin önde gelen isimleri arasında yer almıştır. 31 Ocak 1914'te İstanbul'da hayatını kaybeden Ekrem, eserleriyle Türk edebiyatının kalıcı değerleri arasında yerini almıştır. Bugün, onun eserleri ve edebi mirası üzerine yapılan çalışmalarla, Türk edebiyatına katkıları bir kez daha hatırlanacak.
Realist roman ne demek?
Gerçekçi roman, edebiyat dünyasında yaşananları olduğu gibi yansıtmayı hedefleyen bir tarz olarak karşımıza çıkar. Bu anlayışın öncülerinden olan Recaizade Mahmut Ekrem'in kaleminden çıkan eserler, gerçeklerin sanatın merkezine yerleştirilmesini amaçlar. Onun en önemli eserlerinden biri olan "Araba Sevdası", bu gerçekçi yaklaşımın en güçlü örneklerinden biridir.
Serveti Fünun dönemi, edebiyatımızın önemli dönemlerinden biridir ve bu dönemde ortaya çıkan eserler, Türk edebiyatının zengin mirasını oluşturur. İşte bu dönemin önemli eserlerinden biri de Recaizade Mahmut Ekrem'in kaleminden çıkan "Araba Sevdası"dır. Bu roman, sadece yaşanılan gerçekçi olayları anlatarak dikkat çeker ve gerçeklerin edebiyat dünyasındaki önemini vurgular. Araba Sevdası, Serveti Fünun döneminin en etkileyici eserleri arasında yer alır ve gerçekçi roman türünün önemli bir temsilcisidir.
Batılı anlamda ilk realist roman nedir?
Batılı anlamda Türk edebiyatında ilk roman örneği olan Mai ve Siyah, Halit Ziya Uşaklıgil tarafından kaleme alınmıştır. Bu eser, psikolojik tahlillerin öne çıktığı ve karakterlerin detaylı bir şekilde işlendiği bir roman olarak dikkat çeker.
1898 yılında yayımlanan Mai ve Siyah, toplam 328 sayfadan oluşur ve edebiyat eleştirmenlerinden tam not alarak günümüzde de en çok okunan romanlar arasında yerini korur.
