Adı sık sık başarı hikayeleriyle anılan iş insanı Mehmet Ali Kağıtçı, hayatı ve kariyeriyle gündemdeki yerini koruyor. Pek çok kişinin merakla araştırdığı Kağıtçı, iş dünyasında elde ettiği başarılarla dikkat çekiyor. Onu farklı kılan yönleri, ilham veren yaşamı ve iş dünyasındaki etkisi herkesin aklında aynı soruyu oluşturuyor: Mehmet Ali Kağıtçı kimdir?
Türk Kâğıt Endüstrisinin Mimarı: Mehmet Ali Kâğıtçı
İzmit Kâğıt Fabrikası'nın kurucusu ve Türkiye’de kâğıt sanayisinin öncüsü olan Mehmet Ali Kâğıtçı, 1899 yılında İstanbul Heybeliada’da dünyaya geldi. Deniz Binbaşı Ahmet Bey'in oğlu olan Kâğıtçı, ilk öğrenimini Heybeliada’da tamamladıktan sonra İstanbul Erkek Lisesi’nden mezun oldu. Eğitim hayatına İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde devam eden Kâğıtçı, kimyagerlik diploması ile Mineraloji ve Matematik Jeneral sertifikalarını alarak mezun oldu.
Mezuniyetinin ardından Kimya Enstitüsü’nde asistanlık, Bahriye Mektebi’nde ise kimya hocalığı yapan Kâğıtçı, kısa süre sonra Almanya’ya giderek burada selüloz ve kâğıt fabrikalarında deneyim kazandı. Almanya’daki çalışmalarının ardından Fransa’ya geçerek Grenoble Üniversitesi Kâğıt Mühendisliği Okulu’nu 1927 yılında birincilikle tamamladı.
Yurda Dönüş ve Sanayi Hamleleri
Türkiye'ye dönen Mehmet Ali Kâğıtçı, Haseki Hastanesi laboratuvarında kimyager, Yüksek Levazım Okulu’nda öğretim görevlisi, İktisat Bakanlığı’nda sanayi müfettişi ve Yüksek Ticaret Okulu'nda kimya hocası olarak görev yaptı. Ayrıca Ticarî Tahliller Laboratuvarı’nın kuruluşunda da uzman kimyager olarak katkı sundu. Ancak asıl hedefi, Türkiye'de modern kâğıt sanayisini kurmaktı.
Fransızların dikkatini çeken başarısının ardından Papeteries de France firmasından gelen iş teklifini geri çeviren Kâğıtçı, bu kararıyla idealist tutumunu ortaya koydu. Aile dostu Müfit Özdeş’in "Daveti kabul et! Burada senin kıymetini bilmezler. Enayilik etme..." şeklindeki ısrarlarına rağmen Türkiye’de kalmaya kararlı olduğunu vurguladı.
Vakit Gazetesi'ndeki Yazıları Ses Getirdi
Kâğıtçı, Vakit gazetesinde yayımladığı makalelerle Türkiye’de kâğıt sanayisinin kurulması gerektiğini güçlü bir şekilde dile getirdi. Tütün İnhisarı İdaresi Umum Müdürü Behçet Bey’in, kurulacak kâğıt ve karton fabrikası için yardım talebine sevinçle karşılık verdi. Ancak, ihale günü Maliye Müsteşarı’nın ani iptaliyle proje askıya alındı. Bu durum, Kâğıtçı’nın hayallerini bir süre daha ertelemek zorunda bıraktı.
Celal Bayar'ın Desteğiyle Umutlar Yeniden Yeşerdi
Bu dönemde, Avrupa kâğıt kartellerinin temsilcileri tarafından yapılan cazip iş tekliflerini de reddeden Mehmet Ali Kâğıtçı, İş Bankası Umum Müdürü Celal Bayar’ın desteğiyle tekrar umutlandı. Celal Bayar’ın girişimiyle 10 Temmuz 1934’te hükümet, kâğıt sanayisinin kurulmasına ilişkin kararnameyi yayımladı. Yatırımın İzmit’e yapılmasına karar verildi.
Bu gelişmenin ardından Kâğıtçı, birinci Beş Yıllık Sanayi Programı kapsamında selüloz ve kâğıt fabrikalarının projelerini hazırladı. Sümerbank’a devredilen projeler hızla uygulamaya alındı. Avrupa’dan sipariş edilen makineler geldikten sonra, 14 Ağustos 1934’te Başbakan İsmet İnönü tarafından fabrikanın temeli atıldı. 1936 yılı sonunda İzmit Kâğıt Fabrikası faaliyete geçti ve aynı gün ikinci fabrikanın da temeli atıldı.
İlk Türk Yapımı Kâğıt Sayfası Kâğıtçı'nın Elindeydi
İlk Türk yapımı kâğıt sayfası, 18 Nisan 1936’da Mehmet Ali Kâğıtçı’nın ellerinde şekillendi. Ülke kaynaklarını verimli kullanmak için çalışan Kâğıtçı, kaolin üretimi için de Seyitömer köyündeki rezervleri fabrika adına tespit edip değerlendirdi.
Yedi Yıl Süren Yönetim ve Sonrasında Gelen Ayrılık
İzmit Kâğıt Fabrikası’nın kuruculuğunu üstlenen ve yedi yıl boyunca yöneten Mehmet Ali Kâğıtçı, 1941 yılında Sümerbank ile yaşadığı görüş ayrılıkları nedeniyle görevinden ayrıldı. 1942’den itibaren İstanbul Belediyesi Kimyahanesi Müdürlüğü görevini üstlendi.
Bilime ve Sanayiye Katkılarını Sürdürdü
Mehmet Ali Kâğıtçı, Türk Kimya Cemiyeti'nin başkanlığını yürüttü ve Fransız Selüloz ve Kâğıt Mühendisleri Cemiyeti üyeliğine kabul edildi. Alanında kalıcı eserler bırakan Kâğıtçı, Fabrikacılık ve Sanayi Notları, Selüloz ve Kâğıt, Kanda Glikoz, Kâğıtçılık Tarihçesi, PH Hamızlık ve Kalevilik Kuvveti gibi eserleriyle bilgi birikimini aktardı.
Kâğıt sanayisinin gelişmesi için kaleme aldığı çok sayıda makale, çeşitli gazete ve dergilerde yayımlandı. Selüloz sanayisinde reçine kusan hammaddelerin kullanımına yönelik buluşları ise Almanya’da meslek dergilerinde ve uluslararası platformlarda büyük yankı uyandırdı.
Bir Cumhuriyet Aydını: Mehmet Ali Kâğıtçı
Mehmet Ali Kâğıtçı, 1 Ekim 1982'de İstanbul’da hayatını kaybetti. Onun hayatı, azim, idealizm ve bilim aşkının birleştiği bir Cumhuriyet aydını portresi çizdi. Hakkında yazılan Bir Cumhuriyet Aydını: Mehmet Ali Kâğıtçı adlı eser, bu büyük ismin mücadelesini gelecek nesillere aktarmayı sürdürüyor.
