Türkiye'nin politik gündeminde belirleyici olan Kabine toplantıları, genellikle iki haftada bir düzenlenirken, son zamanlarda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın dolu programı sebebiyle üç haftayı aşkın bir süredir gerçekleşmedi. Bu toplantılar, ülkenin yönetimini ve politika yönlerini belirlemede kritik bir rol oynamaktadır. Yoğunluğunun getirdiği sebeplerle uzun süre gerçekleşmeyen Kabine toplantıları, ülke gündeminin şekillenmesi açısından önem arz ediyor. Peki, Kabine toplantısı nedir, kabine toplantısı kaç kişiden oluşuyor, kabine toplantısı neden yapılır, kabine sistemi ne zaman başladı? İşte tüm detaylar...
Kabine toplantısı nedir?
Cumhurbaşkanlığı Kabinesi, Türkiye'de Cumhurbaşkanı'nın liderliğindeki ve bakanların katılımıyla oluşan bir kuruldur. Her bir bakan, kendi bakanlığına ait işlerden ve kamu personelinin faaliyetlerinden sorumludur. Anayasa gereği, kabine üyeleri milletvekili olamazlar. Eğer bir milletvekili, cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırsa, milletvekilliği görevinden istifa etmek zorundadır. Kabine, anayasada resmi olarak belirtilmemiş olsa da, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde de yer almamıştır.
Türkiye'de Cumhurbaşkanı, her beş yılda bir halk tarafından seçilir. Daha sonra, Anayasa'nın 104. maddesi gereği, Cumhurbaşkanı, yardımcılarını ve bakanları atar ve görevden alır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, göreve başlamadan önce Parlamento önünde yemin etmek zorundadır.
Kabine toplantısı neden yapılır?
Cumhurbaşkanı, kabinenin önde gelen yöneticisidir ve tüm kabinenin görev süresi doğrudan başkanın görev süresine bağlıdır: Cumhurbaşkanının (ve kabinenin) görevi, Cumhurbaşkanı istifa ettiğinde, öldüğünde veya yeni bir Cumhurbaşkanı seçildiğinde otomatik olarak sona erer.
Kabinenin politik yönü ve yönetimi Cumhurbaşkanı tarafından belirlenir ve yönlendirilir. Bakanlar, Cumhurbaşkanının siyasi direktifleri doğrultusunda görevlerini bağımsızca yerine getirirler. Meclis, Cumhurbaşkanı'ndan bir bakanın görevden alınmasını veya yeni bir bakan atanmasını talep edebilir. Cumhurbaşkanı ayrıca bir bakanlığı kendi yönetebilir. Cumhurbaşkanı tarafından kullanılan icracı yetkileri desteklemek için 17 bakan bulunmaktadır.
Cumhurbaşkanının kabineleri şekillendirme özgürlüğü, anayasal hükümlerle belirlenmiştir: Cumhurbaşkanı, Savunma, İçişleri, Dışişleri ve Adalet bakanlıklarını atamak zorundadır. Bu bakanlar, anayasa gereği belirli özel yetkilere sahiptir, bu nedenle Cumhurbaşkanının bu bakanlıklardan birine kendi başkanlık etmesi dolaylı olarak yasaklanmıştır. Adalet Bakanı örneğin, Hâkimler ve Savcılar Kurulu başkanıdır. İki bakan arasında anlaşmazlık olursa, çoğunluk oyu ile kabine anlaşmazlıkları çözer veya Cumhurbaşkanı karar verir.
Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya birden fazla Cumhurbaşkanı Yardımcısı atayabilir. Cumhurbaşkanı yokken, yardımcıları Cumhurbaşkanı adına yetkilerini kullanabilir. Cumhurbaşkanı ölür veya görevini yapamaz hale gelirse, yardımcıları, bir sonraki Cumhurbaşkanı seçilene kadar Cumhurbaşkanı yetkilerini kullanır.
Milli Güvenlik Kurulu, önemli güvenlik konularında kararlar almak için Cumhurbaşkanı başkanlığında bir devlet kurumudur. Gizli prosedür kuralları gereği toplantıları gizlidir ve bu kurul, önemli güvenlik konularına ilişkin kararları alır.
Kabine toplantısı kaç kişiden oluşuyor?
Türkiye Cumhuriyeti'nde Kabine, Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve bakanlardan oluşur. Cumhurbaşkanı ile birlikte Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve bakanlar toplam 18 kişiden oluşan bu kurulu oluşturur.
Kabine sistemi ne zaman başladı?
Kabine sistemi, Türkiye'nin modern tarihinde çok sayıda değişikliğe uğradı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin kabul edildiği 2018'e kadar Başbakanlık Sistemi mevcuttu. Türkiye'nin kuruluşundan itibaren kabine sistemi defalarca revize edilmiş ve değiştirilmiştir. Başbakanlık sistemi 1923'te kurulan Türkiye Cumhuriyeti ile birlikte yürürlüğe girdi. Ancak, bu sistem 2018'de yapılan referandumla sonlandırılarak Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçildi.