Yüksek kolesterol, belirti vermeden yıllar içinde birikerek kalp krizi ve felç riskini artırabilir. Bu nedenle özellikle 40 yaş üzeri bireylerin düzenli olarak kolesterol testinden geçmesi büyük önem taşır. Ancak internette dolaşan yanlış bilgiler, kolesterolün ne olduğu ve nasıl kontrol edileceği konusunda kafa karışıklığına neden olabiliyor. Uzmanlar, kolesterol hakkında doğru bilinen yanlışları açıklayarak sağlıklı bir yaşam için önemli uyarılarda bulunuyor.
Kolesterol Nedir? İyi mi, Kötü mü?
Kolesterol, vücudun hormon üretimi ve hücre yapısı için ihtiyaç duyduğu yağ benzeri bir maddedir. Ancak dengesi bozulduğunda ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
- LDL (kötü kolesterol): Damar çeperlerinde birikerek plak oluşumuna ve tıkanıklığa neden olur.
- HDL (iyi kolesterol): Fazla LDL’yi karaciğere taşıyarak vücuttan atılmasını sağlar.
Kalp sağlığını korumak için LDL seviyesinin düşük, HDL seviyesinin ise yüksek olması gerekir. Uzmanlar, LDL'nin 3 mmol/L altında, HDL'nin ise erkeklerde 1 mmol/L, kadınlarda 1.2 mmol/L üzerinde olmasının ideal olduğunu belirtiyor.
Genetikten Diyete: Kolesterol Seviyelerini Etkileyen Faktörler
Kolesterol seviyelerini yalnızca beslenme alışkanlıkları değil, genetik faktörler de etkiler. Özellikle aile geçmişinde erken yaşta kalp krizi öyküsü olan bireyler, kolesterol seviyelerini düzenli kontrol ettirmelidir. Genetik yüksek kolesterol (familial hiperkolesterolemi), bireyin diyet ve egzersizle kontrol edemeyeceği seviyelere ulaşmasına neden olabilir.
Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri, kolesterolü doğal yollarla dengelemeye yardımcı olabilir. Bunlar arasında:
- Doymuş yağ yerine zeytinyağı, avokado, fındık gibi sağlıklı yağların tüketimi
- Yulaf, baklagiller, sebzeler ve meyveler ile lif tüketimini artırmak
- Kırmızı et yerine bitkisel protein kaynaklarını tercih etmek
- İşlenmiş gıdalar ve şekerli ürünlerden uzak durmak
- Haftada en az birkaç gün egzersiz yapmak
Ayrıca, statin ilaçları, kolesterol üretimini azaltarak LDL seviyelerini düşürmekte etkili bir yöntemdir. Eğer bu yeterli olmazsa, PCSK9 inhibitörleri gibi yeni nesil tedaviler de devreye girebilir.
Kolesterolde Mitler ve Gerçekler
- Yumurta zararlı mı?
Hayır. Yumurtadaki diyet kolesterolünün kan kolesterolü üzerindeki etkisi sınırlıdır. Önemli olan doymuş yağ tüketimini kontrol altına almaktır.
- Kilo ile kolesterol doğrudan ilişkili mi?
Her kilolu bireyin kolesterolü yüksek olacak diye bir kural yoktur; ancak fazla kilo, kolesterol seviyelerinin yükselmesine katkı sağlar.
- Sıfır yağlı diyet mi, doğru yağlarla dengeli beslenme mi?
Uzmanlar, yağsız değil, doğru yağlarla zenginleştirilmiş bir beslenme tarzını savunuyor. Özellikle zeytinyağı, ceviz, somon gibi yağ asidi zengini besinler kalp sağlığına faydalıdır.
Ne Zaman Test Yaptırmalı?
İngiltere Ulusal Sağlık Servisi'ne (NHS) göre, 40-74 yaş arası bireyler her 5 yılda bir, 75 yaş üzerindekiler ise her yıl kolesterol testi yaptırmalı. Aile öyküsü veya göğüs ağrısı gibi risk faktörleri varsa, yaşa bakılmaksızın test talep edilebilir.
