Mobbing nedir? Mobbinge uğradığını nasıl anlarız? Günümüzde iş yerinde veya sosyal hayatta yaşanan stres ve gerginlikler, bazen mobbingin bir parçası olabilir. Ancak, bu kavramın tam olarak ne anlama geldiği ve insanların bu tür durumları nasıl tanıyabileceği hakkında belirsizlikler bulunmaktadır. Mobbingin inceliklerini keşfetmek ve bununla başa çıkmanın yollarını öğrenmek için, bu yazıda mobbingin ne olduğunu ve bu tür durumları tanımanın ipuçlarını inceleyeceğiz.
Mobbing nedir?
Dünya genelinde binlerce insan, iş yerinde maruz kaldıkları mobbing nedeniyle zor zamanlar geçiriyor. İş hayatı, rekabet, kâr baskısı, kişisel hırslar ve stres gibi unsurları barındırırken, mobbing son zamanlarda sıkça gündeme gelmekte. Mobbing, psikolojik şiddet, baskı, taciz ve rahatsız etme gibi eylemleri içerir. Türk Dil Kurumu'na göre, iş yerinde belirli bir kişiyi hedef alarak sistematik bir şekilde huzursuz eden davranışlar mobbing olarak nitelendirilir. Mobbing, iş akitlerinin haklı sebeplerle feshedilmesine veya tazminat davalarına yol açabilir. Mobbing, iş yerinde gücün kötüye kullanılmasıyla sistematik olarak gerçekleşen psikolojik şiddetin bir formudur. İşverenin, çalışanı hedef alarak onu işten çıkarmaya zorlamasıyla ortaya çıkar. Mobbing, yaş, cinsiyet veya ırk ayrımı yapmaksızın kişiyi dışlamayı hedefler. Mobbing, belirli bir süre devam eden, sistematik ve kötü niyetli davranışların mağdurun kişiliğine, mesleki durumuna veya sağlığına zarar vermesiyle kendini gösterir. Mobbing, iş yerinde üstler, astlar veya eşitler arasında gerçekleşebilir ve sürekli tekrarlanan bir nitelik taşır. Ancak, iş yerindeki her türlü olumsuzluğun mobbing olarak nitelendirilemeyeceği unutulmamalıdır. Fiziksel şiddet, cinsel taciz gibi davranışlar farklı hukuki sonuçları olan durumlar olarak değerlendirilir. Mobbing, genellikle iletişim sorunları, takım çalışması eksikliği, güvensizlik gibi nedenlerle ortaya çıkar. Mobbinge maruz kalan kişiler, işlerini yapamaz hale gelebilir ve bu durumun etkileri uzun süre devam edebilir. Mobbingin varlığını kanıtlamak için sistematik baskının en az altı ay devam ettiği gösterilmelidir. Sonuç olarak, mobbing iş yerindeki zararlı ve sürekli davranışları içerir ve çalışanların psikolojik ve fizyolojik sağlığını olumsuz etkileleyen bir şiddettir. Bu tür davranışlarla mücadele etmek için iş yerlerinde sağlam iletişim ve güven ortamının oluşturulması önemlidir.
Mobbinge uğrayan kişi ne yapmalı?
Mobbing mağdurları için başvurulabilecek kurumlar arasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Anayasa Mahkemesi, CİMER, Alo 170, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu ile İl ve İlçe İnsan Hakları Kurulları bulunmaktadır. Bu kurumlar mobbinge uğrayan bireylere destek sağlamak için çeşitli kanallar aracılığıyla yardımcı olmaktadır.
Mobbinge uğradığını nasıl anlarız?
Mobbing'in çeşitleri ve örnek davranışları şu şekildedir:
-
İletişimi Engelleme: Kişinin iletişim kurmasını engellemek, sözünü kesmek, sürekli eleştirmek, jest ve bakışlarla ilişkiyi kesmek, yazılı veya sözlü tehditlerde bulunmak gibi davranışlar sergilemek.
-
Sosyal İlişkilere Saldırı: Kişiye karşı sosyal dışlanma yaratmak; kimseyle konuşturulmamak, ayrı bir iş ortamı sunmak, diğer çalışanların kişiyle iletişime geçmelerini yasaklamak, varlığı görmezden gelmek gibi taktikler izlemek.
-
İtibara Zarar Verme: Arkadan kötülemek, dedikodular yaymak, kararlarını sorgulamak, özgüveni zedeleyecek görevler vermek gibi yöntemlerle kişinin itibarını zedelemek.
-
Mesleki ve Yaşam Kalitesine Zarar: Kişiye anlamsız veya niteliksiz işler vermek, özel görevlerden mahrum bırakmak, işini sürekli değiştirmek, kişinin sağlık ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyecek iş koşulları yaratmak.
-
Doğrudan Sağlığa Zarar Verme: Fiziksel olarak ağır işlerde çalıştırmak, fiziksel şiddet tehditleri yapmak, cinsel tacizde bulunmak veya fiziksel zarara maruz bırakmak gibi doğrudan sağlığa zarar veren eylemlerde bulunmak.
Mobbing, genellikle astlara karşı yapılan bir eylem olarak algılansa da üç farklı şekilde gerçekleşebilir:
-
Düşey Psikolojik Taciz: Üstlerin astlarına karşı gerçekleştirdiği psikolojik tacizdir. Kurumsal güçlerini kullanarak astlarına karşı baskı uygulamak ve onları kurumdan dışlamak gibi yöntemler içerir.
-
Yatay Psikolojik Taciz: İş arkadaşları arasında gerçekleşen psikolojik tacizdir. Benzer pozisyonlarda ve yetkilere sahip olan çalışanlar arasında rekabet, çekememezlik, çıkar çatışmaları gibi nedenlerle ortaya çıkabilir.
-
Dikey Psikolojik Taciz: Çalışanın yöneticisine karşı gerçekleştirdiği psikolojik tacizdir. Yöneticiyi kabullenmeme, eski yöneticiye bağlılık, yeni yöneticinin kararlarını reddetme gibi durumları içerebilir.