Uzun zamandır büyük bir beklenti içinde açıklanması beklenen orta vadeli program geçtiğimiz hafta içinde Cumhurbaşkanı tarafından kamuoyuna duyuruldu.
2024-2026 dönemine ait yol haritasını ortaya koyan programa ilişkin şöyle bir tanımlama yapabiliriz. Yabancıların bir deyimi var, ‘too perfect to be truth’. Yani gerçek olamayacak kadar mükemmel.
Programdan temelde iki beklentim mevcuttu. Birincisi ayağı yere basan, gerçekçi bir program olması. İkincisi ise ortaya konan programın sloganik değil, neyin nasıl yapılacağının detayları ile belirtilmesi. Bunun karşılandığını söylemek çok zor.
Dikkatimi çeken ilk baştaki husus 2023 enflasyonunun yüzde 65 olarak belirlenmesi. Daha 45 gün önce Merkez Bankası tarafından kamuoyuna duyurulan hedeflerde yüzde 58 olarak belirtilmişti. 1.5 ayda 7 puanlık sapmanın yaşanması gerçekten enteresan. Daha 1.5 ay sonrasını öngöremeyen Merkez Bankası’nın izleyeceği para politikasına ve 3 yıl ötesine ilişkin planlara nasıl inanacağız? Düşünün AB ülkelerinde şu anda yıllık enflasyon yüzde 5-6 seviyelerinde ancak biz 45 günde 7 puan yanıldık.
Bir diğer husus bütçe dengeleri üzerine. 2023 yılı sonunda 1.6 trilyon TL bütçe açığı hedefi var. Yılın son 5 ayında 1.2 trilyonluk bütçe açığı demektir. 2023 yılında 650 milyar TL açık hedeflerken ve yıl içinde 1.1 trilyon TL ek bütçe yapmamıza rağmen 1.6 trilyon açık vermek inanılmaz. Devletin tüm borcunun yüzde 27’si kadar ve yeni bir rekor. Bunun bir başka tercümesi yaklaşan yerel seçimler öncesi seçim ekonomisi izleneceği gerçeği. 2024 yılında ise 2.4 trilyon TL bütçe açığı hedefi ise bir başka rekor diyebiliriz.
2023’den 2024’e vergi gelirleri yüzde 75 artacak. Pekala 2024’de 33 puan enflasyon hedefi ve yüzde 4 büyüme ile vergi gelirlerini bu düzeyde artıramazsınız. Dolayısıyla yeniden değerleme oranıyla yapılacak artışlar dışında ek vergiler gelecektir.
Programda enflasyon muhasebesi, mali kural, vergi aflarına yönelik hiçbir şey yok. Verginin tabana yayılması, istisna ve muafiyetlerin gözden geçirilmesi, doğrudan vergilerin oransal olarak artırılması, kayıt dışı ile mücadele, SGK açıklarının makul seviyeye indirilmesi, kayıt dışı istihdamla mücadele var ama bunların nasıl yapılacağına ilişkin bir yol haritası yok.
Programı çok makul ve sağlıklı bulanları anlamakta zorluk çekmekle beraber şahsi olarak ekonomi yönetimine güvenimi yineleyerek iyi niyet beyan edeyim ve içinde bulunduğumuz zorlu şartların aşılması temennisinde bulunayım.