Görünürde masum bir paylaşım, arka planda ise milyonluk cezalar... Sosyal medya fenomenlerinden televizyon yapımcılarına kadar birçok kişinin bilmeden dahil olduğu örtülü reklam nedir? Bu tür reklamlara yönelik cezalar hangi durumlarda kesiliyor ve miktarı ne kadar olabiliyor?
Örtülü Reklam Nedir?
Örtülü reklam, doğrudan reklam olduğu açıkça belirtilmeden yapılan tanıtım faaliyetlerini ifade eder. Bu reklam türü, çoğu zaman haber, televizyon programı, dizi, film, sosyal medya paylaşımı ya da radyo yayını gibi içeriklerin içine gizlenerek sunulur. Reklam, izleyici ya da okuyucu tarafından tanıtım olarak değil; içerik parçası gibi algılanır. Bu yönüyle tüketiciyi yanıltıcı bir nitelik taşır ve etik dışıdır.
Örtülü reklamda genellikle bir ürünün ismi, logosu, ambalajı ya da herhangi bir ayırt edici özelliği, dikkat çekici bir biçimde ve belirli bir amaca hizmet edecek şekilde gösterilir. Ancak bu gösterim, içerikte reklam olduğuna dair herhangi bir uyarı veya açıklama yapılmadan gerçekleştirilir. Bu da, tüketicinin ürün ya da hizmet hakkında tarafsız bir bilgi aldığını düşünmesine yol açar. Oysa içerik, tamamen yönlendirme amacı taşır.
Türkiye’de örtülü reklam, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği çerçevesinde yasaklanmış bir uygulamadır. Özellikle tüketicinin özgür iradesine zarar verdiği, manipülasyona açık olduğu ve ticari ahlaka aykırı olduğu gerekçeleriyle sıkı şekilde denetlenmektedir.
Özellikle son yıllarda sosyal medyanın etkisiyle, fenomenler ve içerik üreticilerinin sponsorlu içerikleri reklam olarak belirtmeden paylaşmaları da örtülü reklamın en güncel örneklerinden biridir. Bu nedenle, sadece geleneksel medya değil; dijital platformlar da bu yasağa tabidir. Ayrıca ürün yerleştirme yöntemleri, dizi ya da film içeriklerinde de örtülü reklam şüphesi doğurabilir; bu nedenle bu alanlar da yasal düzenlemelere sıkı şekilde bağlıdır.
Örtülü Reklam Cezası Ne Kadardır?
Örtülü reklam yapmak, Türkiye’de hem etik açıdan hem de hukuki açıdan ciddi yaptırımlarla karşılaşabilecek bir ihlaldir. Reklam içeriğinin açıkça belirtmeden tanıtım yapılması, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 61. maddesine aykırıdır. Aynı zamanda, Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği kapsamında da açık bir şekilde yasaklanmıştır. Bu tür reklamların ortaya çıkması durumunda idari para cezaları ve çeşitli yaptırımlar uygulanmaktadır.
Reklam Kurulu tarafından verilen para cezaları, her yıl yeniden değerleme oranına göre artırılmaktadır. 2025 yılı itibarıyla örtülü reklama ilişkin verilebilecek para cezası miktarı, olayın niteliğine göre değişiklik göstermektedir. Küçük ölçekli ihlallerde ceza yaklaşık 115.000 TL’den başlarken, daha büyük ve etkili örtülü reklam kampanyalarında ceza miktarı 1 milyon TL'nin üzerine çıkabilir. Ayrıca söz konusu ihlalin tekrarı ya da kamuya etkisinin yüksek olması halinde ceza artırılabilir.
Bunun yanında, örtülü reklamın televizyon, radyo veya dijital yayın platformlarında yapılması durumunda devreye Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) girer. RTÜK, örtülü reklam tespiti halinde ilgili yayın kuruluşuna:
- Programın belli bir bölümünü yayından kaldırma,
- Yayın durdurma,
- Tekrarı halinde yayın lisansı iptali ve yayın geliri üzerinden hesaplanan yüksek oranlı para cezaları verme gibi ağır yaptırımlar uygulayabilir.
Sosyal medyada yapılan örtülü reklamlar için de Ticaret Bakanlığı devreye girebilir. Eğer bir içerik üreticisi, sponsorlu içerikleri belirtmeden paylaşırsa, takipçi sayısı ve etkileşim oranına göre ciddi para cezaları uygulanabilir. Ayrıca reklam veren firmalar da bu süreçten sorumlu tutulabilir ve onlara da ceza kesilebilir.
Sonuç olarak, örtülü reklam, hem içerik üreticisi hem de reklam veren açısından yasal riskler taşıyan bir uygulamadır. Bu nedenle ticari tanıtım faaliyetlerinde şeffaflık esastır ve reklam olduğu her durumda açık bir şekilde belirtilmelidir.
