Türkiye'nin önde gelen safkan Arap atları, atalarından aldıkları genetik mirasla hipodromlarda şampiyonluklara koşmaya devam ediyor. 1930'lu yıllarda Arap ülkelerinden Türkiye'ye getirilen atların genetik özelliklerinin titizlikle aktarılması sayesinde, günümüzün şampiyon tayları bu mirası taşıyor. Türkiye'deki safkan Arap atı yetiştiriciliği, Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) bünyesinde faaliyet gösteren Karacabey Tarım İşletmesi Müdürlüğü’nde devam ediyor.
1930’lardan Bugüne Safkan Arap Atı Yetiştiriciliği
Karacabey Tarım İşletmesi, 1930'lu yıllardan bu yana safkan Arap atı yetiştiriciliği yaparak Türkiye'nin en değerli genetik mirasını koruyor. Yetiştirilen taylar, belirli dönemlerde açık artırma yöntemiyle satışa sunuluyor. Bu satışlarda, atların soy ağaçları büyük bir önem taşıyor. Her bir tayın, anne ve babalarının yanı sıra kardeşlerinin yarış geçmişi de satış kataloglarında yer alıyor. Taylar, yeni sahiplerine teslim edildikten sonra Türkiye Jokey Kulübü (TJK) hipodromlarında yarışmak üzere eğitiliyor ve atalarından aldıkları genetik mirasla başarılar elde ediyorlar.
Safkan Arap Atlarının Soy Ağaçları ve Yetiştiriciliği
Karacabey Tarım İşletmesi Müdür Yardımcısı Ali Yağlıcı, safkan Arap atlarının soyunun korunmasının ve doğru eşleştirmenin yarış başarısı açısından büyük önem taşıdığını vurguluyor. Yağlıcı, Osmanlı döneminde ordunun savaş ve binek atı ihtiyacını karşılamak amacıyla başlatılan at yetiştiriciliğinin 1930'lu yıllardan itibaren yarış amaçlı safkan Arap atı üretimine dönüştüğünü aktarıyor.
Atların genetik yapılarının korunmasında özellikle başarılı olmuş atların soylarının devamına dikkat ediliyor. Yağlıcı, bu doğrultuda, hipodromlarda başarı gösteren, daha önce TİGEM tarafından satılmış ve koşmuş atların tekrar satın alındığını belirtiyor. "Bu atların, koşma yeteneklerinin kanıtlanmış olması ve uygun gen hattına sahip olmaları durumunda, yeniden damızlık olarak kullanılmak üzere satın alıyoruz. Bu, atçılıkta genetik çeşitliliğin ve kaliteyi artırmanın önemli bir yolu," diyor.
Tayların Yetiştirilmesi ve Eğitim Süreci
Karacabey Tarım İşletmesi, tayları 1-2 yaşına kadar yetiştiriyor, ancak koşuya yönelik herhangi bir eğitim verilmiyor. Taylar, açık artırma yoluyla satışa sunuluyor ve yeni sahipleri tarafından yarışa hazırlık süreçleri başlatılıyor. Atlar, sağlıklı bir koşu kariyerine başlamadan önce sağlık kontrollerinden geçiyor, aygırların üreme organları ve sperma kalitesi inceleniyor. Bu sürecin ardından, taylar, yetiştiricisi tarafından özel eğitimlere tabi tutuluyor.
Yağlıcı, TİGEM olarak bu yıl en pahalı tayı 7 milyon 900 bin liraya sattıklarını belirtiyor ve ekliyor: "Karacabey Tarım İşletmesi’nde yılda ortalama 150-155 tay doğuyor. Bu taylardan bazıları, damızlık sürüsünü yenilemek amacıyla saklanıyor."
Doğru Eşleştirme ile Koşu Yeteneği Geliştiriliyor
Safkan Arap atlarının başarısının temelinde doğru eşleştirme yatıyor. TİGEM’in At Islahı ve Yetiştiriciliği Daire Başkanlığı, her aygır ve kısrağın şecerelerini dikkatlice inceliyor ve çiftleşme için en uygun eşleştirmeyi yapıyor. Yağlıcı, bu sürecin ne kadar titizlikle yapıldığını şu şekilde anlatıyor: "Eşleştirmede, atların soy ağacı dikkate alınıyor. Birbirleriyle uzak akraba olan aygır ve kısraklar belirleniyor. Bu sayede, genetik kusurların önüne geçilmiş oluyor. Atların geçmiş performansları da değerlendirilerek, en uygun eşleşmeler sağlanıyor."
Koşuya yönelik genetik mirasın ortaya çıkması için doğru eşleştirmelerin yapılması gerektiğini belirten Yağlıcı, bu eşleştirmelerin genetik potansiyeli en üst seviyeye çıkarma amacını taşıdığını vurguluyor. "Bir atın koşu yeteneği, genetik yapısına bağlıdır. Bu yeteneğin en iyi şekilde ortaya çıkabilmesi için doğru bakım ve besleme süreci şarttır. Soyun devamlılığını sağlamak için doğru eşleştirme yapmak kritik bir rol oynar."
Genetik Mirasın Korunması: Sperma Dondurma Yöntemi
Genetik olarak kaliteli aygırların spermleri, aşılama sezonu dışında dondurularak saklanıyor. Bu yöntem, atların genetik mirasının uzun yıllar boyunca korunmasını sağlıyor ve soyun devamlılığını garanti altına alıyor.
TİGEM’in Kökeninde Yetiştirilen Atlar Hipodromlarda Öne Çıkıyor
Bugün Türkiye’nin çeşitli hipodromlarında koşan safkan Arap atlarının büyük bir kısmı, TİGEM’in Karacabey Tarım İşletmesi kökenlidir. Yağlıcı, bu atların çoğunun 1930’lu yıllarda Türkiye'ye getirilen atlardan köken aldığını belirtiyor. "TİGEM kökenli atların soyu, hipodromlarda halen başarılı şekilde yarışmaktadır. Bu atlar, o dönemlerden gelen güçlü genetik mirası taşımaktadır," diye konuşuyor.
Safkan Arap Atlarının Yarış Kariyerinde Genetik Mirasın Rolü
Safkan Arap atlarının başarısında genetik miras, doğru eşleştirme ve titiz yetiştirme süreçlerinin önemi her geçen gün daha da artıyor. Karacabey Tarım İşletmesi ve TİGEM, safkan Arap atlarının soyunu koruyarak, hipodromlarda yarışacak şampiyonları yetiştirmeye devam ediyor. Bu şampiyon taylar, yalnızca fiziksel güçleriyle değil, aynı zamanda geçmişten gelen güçlü genetik özellikleriyle de öne çıkıyor.