Türkiye'de mesleki eğitim sistemi, gençlere mesleki gelişim fırsatı sunarak onların iş yaşamının arttırılması ve iş gücü piyasasında ihtiyaç duyulan kalifiye elemanların eksikliğini gidermek amacıyla staj yapmalarını zorunlu koşuyor. Staj ve çıraklık mağduriyetini anlatan Staj ve Çıraklık Sigortası Mağdurları Federasyon Başkan Vekili Müslüm Alagöz, “Eğitim sürecinde yapılan staj ve çıraklık uygulamaları, gençlerin sosyal güvenlik haklarının yeterince gözetilmemesi yıllar boyunca süregelen ciddi bir sorun olarak varlığını sürdürüyor. Özellikle 1999 öncesinde çıraklık ve staj yapan binlerce kişi, bugün kendilerini bir tür toplumsal unutulmuşluk içinde hissediyor. O yıllarda çırak, stajyer ya da kursiyer olarak anılan bu insanlar, iş yerlerinde çalışanlarla aynı işi yaparken, kayıt defterinde yalnızca ‘öğrenci’ sayılmış ve hak ettikleri sigorta başlangıç haklarından mahrum bırakılmış” dedi.
Meslek liselerinde ve çıraklık eğitim merkezlerinde zamanında kendilerine devletin sosyal güvenlik kartı verdiğini belirten Alagöz, “O kartın üzerinde SSK numarası var. İşlemlerimiz hala o SSK numarasıyla devam ediyor. Kartın bir yüzü geçerli ama diğer yüzü yani işe giriş tarihimizin olduğu tarafı geçersiz. Maalesef o işe giriş tarihimizi saymıyorlar. 1999 yılı öncesindeki ve şu anki meslek liselerinde, çıraklık eğitim merkezlerinde yapılan staj zorunlu. O dönemin stajını ve çıraklığını yapan arkadaşlar minimum 1 yıl, maksimum 6 yıl arasında mecburi staj ve çıraklık yaptılar ve bu sürede işletmedeki diğer büyükleri gibi çalıştılar. Bugün emeklilik hesabına stajyerlik süremiz dahil edilmiyor fakat istatistiki verilerde TÜİK, stajyerleri ‘işçi’ olarak gösteriyor. Hangisi doğru biz de şaşırdık. Adeta kimlik bunalımı yaşıyoruz” diye konuştu.
‘Usta bulunamıyor’
Türkiye İstatistik Kurumu’nun verilerinde çalışan olarak göründüklerini belirten Alagöz, “İstihdamı azaltmak için stajyerleri ‘çalışan’ olarak gösteriyorlar. Ama devletin nezdinde SGK tarafından ise ‘öğrenci’ olarak görünüyoruz. Kursiyer, stajyer, çırak dediler. Biz de ne olduğunu bilmiyoruz. Günün sonunda da Türkiye'de gelinen noktada şu an bir tane musluk değiştirecek usta bulunamıyor. Çünkü alttan eleman yetişmiyor. Şu an ülkede çok büyük bir eleman sıkıntısı var. Maalesef meslek liseleri özendirilemiyor. Oradan mezun olan vatandaşlar giyim mağazalarında satış elemanı, marketlerde eleman ya da kurye oluyorlar. Ülkemizin de böyle bir sıkıntısı var” ifadelerini kullandı.
‘Staj, çalışma sayılmıyor’
Devletten emeklilik talep etmediklerini vurgulayan Alagöz, “Bizi emekli etme. Sadece hakkımızı ver. Biz devletimizden emeklilik talep etmiyoruz. Maalesef çok büyük bir haksızlığa uğradık. Burada da en büyük haksızlığa, mağduriyete uğrayan kesim de staj ve çıraklık mağdurları.1999 yılı öncesi bu insanlar 13-15 yaşlarında sanayilerde, fabrikalarda oto tamircilerinde yaz kış demeden çalıştı ve çocukluğu çalındı. Söz konusu emeklilik olunca da devlet ‘sen o zaman öğrenciydin’ diyor. Çocukluk yaşlarında çalışmalarına rağmen devlet bunu çalışıyor olarak saymıyor. E-devleti açtığımda iki tane sigorta girişim var. Dünyanın hiçbir ülkesinde böyle bir şey yok. Türkiye'ye özgü bir durum. Biz sadece adalet bekliyoruz” şeklinde konuştu.
‘Sigortayla staj aynı gün başlamalı’
CHP İzmir Milletvekili Ednan Arslan da staj mağduriyetiyle ilgili şunları söyledi: “13-15 yaşlarında çocukları fabrikalara götürüyorlar, sonra da staj yapmalarını, onların orada mesai yapmasını sağlıyorlar ve oradaki diğer personelle aynı koşullarda çalışıyorlar. Ama sadece sağlık sigortası yapılıyor, uzun vadeli sigorta yapılmıyor. Bu doğru bir hareket değil. Sonuç itibariyle ülkemizde 4 gün boyunca gidip fabrikalarda staj yapması gereken çocuklar var. Geçmişte de böyleydi, bugün de böyle. Bu çocukları, orada sigortalı işçiyle aynı işi yapan bu çocukları ayırmak büyük bir haksızlık ve adaletsizlik. O yüzden sadece çıraklığın başladığı gün sigortanın başlangıç günü olarak sayılması gerekiyor. SGK'nın sistemine girildiğinde sigorta başlangıç tarihi olarak staja başladığı gün yazar ama uzun vadeli sigorta olmadığı için o sadece onun orada bir iş kazasında yaşayacağı sorunu bertaraf etmeye yönelik bir sigorta olduğu için bu bunu emeklilikten saymıyorlar. Staja başlayan çocukların, gençlerin staja başladıkları tarihten itibaren de bu çocuklarımız sigortalı sayılıp emekliliği ona göre hesaplanmalıdır.”
