Şırnak, sadece doğal güzellikleriyle değil, aynı zamanda kültürel zenginliğiyle de ön plana çıkan bir şehirdir. Bu kültürel zenginlik, şehrin örf ve adetlerinde kendini gösterir. Şırnak'ın gelenekleri, yüzyıllar boyunca şekillenmiş ve toplumun yaşam tarzına derinlemesine işlemiştir. Bu nedenle, Şırnak'ın geleneksel değerleri bugün bile yaşayan bir miras olarak varlığını sürdürmektedir.
Şırnak örf ve adetleri nelerdir?
Şırnak'taki evliliklerin çoğu genellikle görücü usulüyle gerçekleşir. Ancak, bazı durumlarda, düğünlerde veya sokakta birbirlerini beğenenler arasında da olabilir. Erkek, beğendiği kızı istemek için durumu annesine bildirir. Annesi uygun bir zaman seçer ve durumu babasına açıklar. Kızın ailesi, uygun bulurlarsa, kızı isteme kararını birlikte alırlar. Genellikle, zarar vermeden ikna edebilecek bir aracı kullanılır. Aracı kadın genellikle kızı ve ailesini ikna etmeye çalışır. Kızın annesi durumu beyine anlatır. Bu süreçte aracıya bir süre verilir. Kızın babası da genellikle erkek kardeşlerine danışır ve birlikte karar alırlar. İkinci kez gelen aracıya, uygun görülürse "Allah nasip ettiyse olur" denir. Eğer uygun görülmezse, "Kızımız daha küçüktür" veya "Onu amcasının oğluna verdik" veya "Annesi yalnızdır, evde çalışacak başka kimse yok, ağabeyi de henüz evlenmedi" gibi uygun bahanelerle reddedilir. Eğer kızın ailesi erkek evini ve ailesini uygun bulursa, aracıya gelip istesinler diye cevap verirler. Bundan sonra "yol açma" safhası başlar. Yol açmada, erkek ailesi kendilerine yakın buldukları kişileri kızın evine çağırır. Kız evine haber verilir ve akşam hep birlikte giderler.
İlk olarak, erkeğin annesi, bir çift bilezik veya başka bir takıyı gelini olacak kızın eline takar, daha sonra erkeğin diğer yakınları beraberlerinde getirdikleri takı ve paraları kıza takarlar. Sonra getirilen şekerler Fatiha ve salavatlar eşliğinde dağıtılır. Böylece kız resmen nişanlanmış olur. Bundan sonra başlık kesme safhası başlar. Erkeğin babası en kısa sürede hazırlıklarını tamamlayarak, kızın babasına haber verir ve başlık kesme ziyaretine izin alır. Kızın babası bir gece belirler ve bildirir. Başlık kesme gecesi için genellikle 2 çuval şeker, 10-15 kg çikolata, 10-15 kg lokum alıp hazırlanır. Erkeğin babası, dost ve tanıdıklardan 10-15 kişiyi çağırır. Birini, başlık kesme pazarlığı için tayin eder ve başlık için hazırladığı paraları ona teslim eder. Kızın babası da kendisine yakın bulduğu 5-10 kişiyi çağırır. Kız babası da bir pazarlıkçı tayin eder ve asgari sınırı ona söyler. Bu şekilde erkek tarafı kızın babasının evine gelir. Birkaç latifeden sonra pazarlık başlar. Sonunda ortak bir sınır belirlenir ve Fatiha ile pazarlık sona erer ve şekerler dağıtılır. Erkek tarafının pazarlıkçısı kendisine teslim edilen parayı karşı tarafa verir. Bu pazarlığın dışında, erkek tarafı durum ve itibarına uygun gördüğü bir miktar parayı kızın annesine vermek üzere karşı tarafa verir.
Şırnak'ın gelenekleri neler?
Sonra çeyiz hazırlama safhası başlar. Genellikle çeyizin tamamını kız tarafı hazırlar. Çeyiz tamamlandığında, erkek tarafı kızın babasından düğün için gün ister. Kız tarafı gün verir. Belirlenen günden bir hafta önce nişan takma merasimi yapılır. Yine iki torba şeker, çikolata, lokum ve durumuna uygun bir takıyı götürüp, kıza takarlar. Ertesi hafta belirlenen düğün gününden iki gün önce erkek tarafı bütün dost ve tanıdıklara bir elçi göndererek, düğünün olacağını haber verir ve ertesi gün düğün başlar. Genellikle Cumartesi günü başlar, Pazar gecesi kına götürülüp, gelinin ellerine sürülür ve bir altın takılır.
Pazar günü ikindi namazına kadar düğün yapılır, halaylar çekilir. Halaylarda ve oynanan oyunlarda kadınlar ve erkekler bir arada oynarlar. İkindi namazından sonra, düğün alayı kızın evinin önüne gider. Gelin süslenmiş bir şekilde bir odaya kapatılır. Erkek tarafından belirlenen bir yetkili, pazarlık yapar. Varlığına uygun düşen bir parayı tekrar kız tarafına verir ve gelinin kollarından tutup, ya arabaya ya da ata bindirilir. Gelin alayı büyük bir konvoyla büyük cadde ve yollardan geçirilirken zılgıtlar çekilir. Erkek tarafı da bu arada hazırlık yapmıştır. Damat damın üzerine çıkar, damadın her yanında sağdıçlar bulunur. Gelin damat hizasına geldiğinde damadın ayakları önünde bulunan para karıştırılmış toprağı gelinin kafasına döker, bu ilk ders anlamına gelir. Ardından, daha önce damat yakını olan bir aile, damadı misafir eder. O gece sabaha kadar eğlenceler düzenlenir. Damadın dost ve akrabaları onu selamlamaya gelirler. Yani ilk gece damat kendi evinde yatmaz. Ertesi günün sabahı damat kendi evine getirilir. Öğleye kadar düğün devam eder ve sona erer. Bundan sonra gelinle damadın dini nikahı kıyılır. Sonraki günlerde, yardım maksadıyla selamlık olunur. Damat tarafından dost ve yakınları durumlarına uygun düşen bir miktar parayı gelinin selamlığına getirirler. Böylece damat tarafının üstlendiği yük biraz hafifler.