Suriye’nin yeniden yapılanma süreci, 400 milyar doları bulacağı tahmin edilen maliyetiyle, ülke tarihinin en büyük yeniden inşa projelerinden birini gerektiriyor. Uzmanlar, bu sürecin hızlanması için uluslararası güvenin tesis edilmesi ve sağlam kamu kurumlarının inşasına dikkat çekiyor.
Ekonomik Yıkım ve İnsan Kaybı
13 yıldır süren iç savaş, Suriye’nin altyapısını ve ekonomisini neredeyse tamamen yok etti. Baas rejiminin saldırıları sonucu evler, iş yerleri, okullar, hastaneler ve altyapı sistemleri (elektrik, su, kanalizasyon, telekomünikasyon) kullanılamaz hale geldi. Çatışmalar, 6 milyondan fazla kişinin yurt dışına göç etmesine, 7 milyondan fazla kişinin ise ülke içinde yerinden edilmesine neden oldu. Ülke adeta bir enkaza dönüştü.
Yeniden İnşa Sürecinin Zorlukları
Uluslararası analizlere göre, yeniden yapılanma maliyetinin yüzde 65’inin konut sektöründen kaynaklanacağı belirtiliyor. Bunun yanı sıra yollar, enerji santralleri ve iletişim hatları gibi temel altyapının yeniden inşası için de büyük çaplı yatırımlar gerekiyor.
Ancak, başta ABD ve Avrupa olmak üzere, Batılı ülkelerin uyguladığı ekonomik yaptırımlar bu sürecin önünde büyük bir engel oluşturuyor. Uzmanlar, yaptırımların kaldırılmasının ve uluslararası toplumun finansal ve teknik desteğinin yeniden inşa sürecinde kritik olduğunu vurguluyor.
Uzman Görüşleri: Güven ve Kurumların İnşası Şart
Londra merkezli Chatham House’tan Neil Quilliam, yeniden yapılanma için ilk adımın güvenlik ve istikrarın sağlanması olduğunu belirtti. Quilliam, yerli ve uluslararası iş dünyasının güvenini kazanmanın önemine dikkat çekerek, "Politika ortamının istikrarlı ve öngörülebilir olacağına dair iş dünyasına güvence verilmesi gerekiyor." dedi. Ayrıca, uluslararası toplumun Suriye’deki bakanlık ve kurumlara teknik destek sağlaması gerektiğini ifade etti.
Quilliam, sürecin kapsayıcı bir hükümet tarafından yürütülmesi gerektiğine vurgu yaparak, “Mali destekler, uzun vadeli ekonomik büyümeyi sağlayacak sektörlere yönlendirilmelidir. Bununla birlikte, yeniden inşa telaşı maliyetli hatalara yol açabilir ve bu durum uzun vadeli başarıyı riske atabilir.” uyarısında bulundu.
Avrupa'nın Rolü ve Yaptırımlar
Avrupa Dış İlişkiler Konseyi’nden Julien Barnes-Dacey ise Avrupa’nın Suriye ile siyasi ve ekonomik bir ortaklık kurması gerektiğini savundu. Barnes-Dacey, Avrupa’nın stratejik bir vizyon sunarak, Suriye’de güvenli geri dönüşler için gerekli ortamı hazırlaması gerektiğini ifade etti. Bu bağlamda, HTŞ gibi yerel güçlerle siyasi etkileşimlerin artırılması ve yaptırımların kaldırılması gerektiğini belirtti.
Suriye'nin Ekonomik Durumu ve Zorluklar
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’ndan (UNDP) Abdallah Al Dardari, Suriye’nin Gayri Safi Yurtiçi Hasılasının (GSYH) 2010’da 62 milyar dolarken, bugün 8 milyar dolara düştüğünü açıkladı. Ülke nüfusunun yüzde 90’ından fazlası yoksulluk içinde yaşarken, 5,5 milyon konutun yaklaşık 2 milyonu hasar görmüş durumda. Al Dardari, bu tablo karşısında zayıflayan kamu kurumlarının kalkınma sürecindeki en büyük zorluk olduğunu belirtti.
Yeniden Yapılanmada Öncelikler
Uzmanlara göre, Suriye’nin toparlanması için uluslararası desteğe ihtiyaç var. Kalkınma ve yeniden yapılanma sürecinin merkezinde güvenin yeniden sağlanması ve kamu kurumlarının güçlendirilmesi yer alıyor. Ancak bu süreç, uluslararası toplumun kararlılığı ve Suriyeli yetkililerin iş birliğiyle mümkün olacak. Suriye, bu zorlu süreçte “neredeyse sıfırdan” başlamaya hazırlanırken, kapsamlı bir strateji ve uzun vadeli destek hayati önem taşıyor.
