Kağıt ve matbaanın tarihindeki ilk kullanıcının kim olduğu, yıllardır tarihçiler arasında tartışılan bir konu. Pek çok kaynak, kağıdın ilk kez Çin'de icat edildiğini ve matbaanın Avrupa'da Gutenberg'in adıyla tanındığını savunsa da, Türklerin bu yeniliklere olan katkılarını göz ardı etmek mümkün mü?
Tarihte kağıt ve matbaayı ilk defa kullanan Türk devleti hangisidir?
Kağıt ve matbaanın tarihi, özellikle Orta Asya'da önemli bir yer tutar. Uygurlar, bu teknolojileri erken dönemde benimseyip kullanan ilk Türk devleti olarak bilinir. Uygurlar, 8. yüzyılın ortalarında Orta Asya'da, özellikle bugünkü Çin'in kuzeyinde, Kaşgar, Turfan ve çevresinde güçlü bir devlet kurmuşlardır. Bu dönemde, Çin'in etkisiyle birçok kültürel ve teknolojik yeniliği benimsemişlerdir.
Kağıt Kullanımı: Uygurlar, kağıdın üretimini Çin'den almışlardır. Çin, kağıdı M.S. 2. yüzyılda icat etmiş, ancak bu buluşun Orta Asya'ya yayılması, Uygurlar sayesinde olmuştur. Uygur kağıdı, Çin'in geleneksel kağıdına benzer olmakla birlikte, daha ince ve dayanıklı bir yapıya sahipti. Kağıt, bu dönemde resmi yazışmalar, dini metinlerin yazılması ve ticaretin kolaylaştırılması gibi alanlarda kullanılıyordu. Kağıt, özellikle İslamiyet'in Orta Asya'ya yayılmasıyla birlikte yazılı kültürün gelişmesine büyük katkı sağlamıştır.
Matbaanın Erken Kullanımı: Uygurlar, matbaanın ilk örneklerini de kullanmışlardır. Uygur matbaası, özellikle taş baskı ve blok baskı tekniğiyle ilgilidir. Çin'de matbaanın erken örnekleri olsa da, Uygurlar bu tekniği daha yaygın kullanmışlardır. Uygurlarda kullanılan taş baskı, kitapların ve dini metinlerin çoğaltılmasında önemli bir rol oynamıştır. Matbaanın bu ilk örnekleri, Orta Asya'da geniş bir alanda kitap basımını kolaylaştırmış ve eğitimde devrim yaratmıştır.
Uygurların Kültürel ve Bilimsel Katkıları: Uygurların kağıt ve matbaa kullanımındaki öncülüğü, onların kültürel ve bilimsel açıdan büyük bir dönüm noktası yaratmalarına yardımcı olmuştur. Bu dönemde, Uygurlar arasında edebi ve bilimsel faaliyetler hız kazanmış, çok sayıda yazılı eser üretilmiştir. Ayrıca, Uygurlar, eski Türk yazıtlarını da yazılı hale getirerek tarih ve kültür alanında büyük katkılarda bulunmuşlardır.
