Altın işlemeli yaprakların üstünde dans eden gizemli desenler, göz kamaştırıcı bir zarafetin ve tarihin derinliklerindeki inceliklerin izlerini taşır. Binlerce yıllık bir mirası simgelerken, tezhip sanatı, Türk süsleme geleneğinin muhteşem bir yansımasıdır. Kelime anlamıyla "altınla süslemek" olan tezhip, sadece bir sanat değil, aynı zamanda sevgi, sabır ve özverinin eşsiz bir sentezidir. Ancak, tezhip sadece sanatçıların değil, herkesin kalbinde bir tutkudur. Peki, Tezhip nedir, Kimler tezhip yapabilir? İşte detaylar...
Tezhip nedir?
Tezhip, Türk süsleme sanatları arasında önemli bir yere sahip olan bir geleneğin adıdır. Kelime anlamı "altınla süslemek" olan tezhip, 18 ve 22 ayar ezilmiş altınla ve çeşitli renklerde yapılan süslemelerle yazma eserleri, kitaplar ve levhaların süslenmesidir. Bu sanat, sevgi, sabır, zevk ve zarafetin bir araya gelerek ortaya koyduğu eserler bütünüdür.
Arapça kökenli olan "tezhip" terimi, yazma kitapların sayfaları, hat levhaları, murakkalar ve hatta tuğraların üst taraflarına altın tozu ve boya kullanılarak yapılan her türlü bezemeyi ifade eder. Ancak, sadece altınla yapılan tezhiplere "halkari" denirken, toprak boyalarla yapılan bezemeler de aynı terimle anılır. Tezhip sanatını icra eden sanatçıya "müzehhib" adı verilirken, tezhiplenmiş eserlere de "müzehheb" denir.
Tezhip, geçmişten günümüze padişahlara, vezirlere, devlet büyüklerine ve tanınmış kişilere sunulan veya özel kitaplar için hazırlanan yazma eserlerin süslenmesinde yaygın olarak kullanılmıştır. Ancak, en çok Kuran-ı Kerim'in ilk ve son sayfaları ile surelerin baş taraflarında kullanılan bir sanattır. Ayrıca, diğer kitaplarda da satır araları, sayfa kenarları, köşeler veya şiir kitaplarında mısra veya beyit aralarında tezhip yapılmıştır. Kuran-ı Kerim'de ayetleri ayırmak için kullanılan geometrik biçimler, tezhibin ana öğelerinden biridir ve farklı çeşitleri bulunmaktadır.
Tezhibin en önemli malzemeleri arasında boya ve altın yer alır. Eskiden pastel renklerin ağırlıklı olduğu toprak boyalar kullanılırken, günümüzde genellikle hazır boyalardan faydalanılmaktadır. Altın boya ise, altın varakların su içinde ezilerek jelatinle karıştırılmasıyla hazırlanır. Uygulanacak desenler, kağıdın üstüne silkme yoluyla aktarılır ve simetrik desenler genellikle dört defa kağıda geçirilip tezhip edilir.
Kimler tezhip yapabilir?
Tezhip yapabilmek için belirli bir eğitim alma şartı yoktur; ancak bu sanatı icra etmek için sabır, özveri ve el becerisi gerekmektedir. Tezhip sanatını öğrenmek isteyenler genellikle ustaların yanında çıraklık yaparak veya kurslara katılarak bu beceriyi geliştirirler. Ayrıca, kitaplar, videolar ve diğer kaynaklar aracılığıyla da tezhip tekniklerini öğrenmek mümkündür. Tezhip sanatının inceliklerini kavramak ve ustalaşmak genellikle uzun bir süreç gerektirir ve kişinin yetenek ve pratikle doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle, herkes tezhip yapabilir, ancak bu sanatta ustalaşmak isteyenlerin zaman ve emek harcaması gerekmektedir.