Aliye Berger, sanat dünyasında genellikle unutulmuş veya az bilinen bir isim olarak kalmış olabilir, fakat onun yarattığı gravürler, Türk sanatının tarihindeki önemli bir dönüm noktasını işaret ediyor. Peki, Türkiye'nin ilk oyma gravür kadın sanatçısı Aliye Berger kimdir? İşte, detaylar...
Aliye Berger kimdir?
Aliye Berger (24 Aralık 1903, Büyükada - 10 Ağustos 1974, Büyükada), Türk sanatında iz bırakan gravür, grafik ve resim sanatçısıdır. Türkiye'nin ilk kazıma ve oyma gravür sanatçılarından biri olan Berger, özellikle dışavurumcu oyma baskılarıyla tanınır. 1954 yılında Yapı Kredi Bankası’nın düzenlediği resim yarışmasında birincilik kazandıktan sonra adını geniş sanat çevrelerine duyurmuştur.
24 Aralık 1903’te Büyükada’da dünyaya gelen Aliye Berger, Osmanlı İmparatorluğu’nun önde gelen ailelerinden Kabaağaçlızade Mehmed Şakir Paşa ile Giritli Sare İsmet Hanım’ın kızıdır. Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı), ressam Fahrünnisa Zeyd ve seramik sanatçısı Füreya Koral gibi sanatçı bir aileden gelmektedir. Ayrıca tiyatrocu Şirin Devrim ve ressam Nejat Devrim’in teyzesi olan Berger, sanatsal eğilimlerini erken yaşta geliştirmiştir.
Eğitimine Notre Dame de Sion Fransız Lisesi'nde başladı ve burada resim ve piyano dersleri aldı. 1924’te, Türkiye’de tanınan Macar keman virtüözü ve pedagog Karl Berger ile tanıştı ve bu ilişki, 23 yıl sürecek bir beraberliğe dönüştü. 1935-1939 yılları arasında Berlin ve Paris’te kardeşi Fahrünnisa Zeyd’in yanında kalarak modern sanat akımlarını yakından takip etti.
1947 yılında Karl Berger ile evlendikten altı ay sonra eşini kaybeden Berger, bu trajediden sonra Londra’ya giderek John Buckland Wright’in atölyesinde gravür ve heykel üzerine çalıştı. 1951 yılında Türkiye’ye döndüğünde, yanında getirdiği 150 gravürle ilk kişisel sergisini açtı.
1954 yılında, Uluslararası Sanat Eleştirmenleri Derneği’nin İstanbul’daki kongresi çerçevesinde düzenlenen "İş ve İstihsal" temalı yarışmada, “Güneşin Doğuşu” adlı yağlı boya eseriyle birincilik ödülü kazandı. Bir yıl sonra, 2. Tahran Bienali'nde ikincilik ödülüne layık görüldü.
Sanatındaki Üslup ve Teknik
Aliye Berger, desen ve yağlı boya eserler üretmiş olsa da, özellikle kazıma ve oyma baskı tekniğinde verdiği yapıtlarla tanındı. Siyah-beyazın ara tonlarını ustaca kullanan Berger, zımpara kağıdı, kasap kağıdı ve tülbent gibi sıradışı malzemeleri sanatıyla birleştirdi. Eserlerinde günlük yaşamın unsurlarını, İstanbul’un köşelerini ve fantastik imgeleri dışavurumcu ve lirik bir yaklaşımla yansıttı.
Yaşamı boyunca dünyanın çeşitli şehirlerinde 12 kişisel sergi açtı, 48 karma sergide yer aldı. Berger, ölümünden sonra da eserleriyle anılmaya devam etti. En dikkat çeken sergilerden biri, 1975 yılında İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’nde düzenlenen retrospektif sergidir.
Anısı ve Etkisi
Aliye Berger, 9 Ağustos 1974’te Büyükada’da yaşamını yitirdi. Yapıtları, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi ile Albertina Müzesi koleksiyonlarında sergilenmektedir. 11 Şubat-6 Mart 1988 tarihleri arasında Yapı Kredi Bankası tarafından düzenlenen sergi, sanatçının mirasını hatırlatan önemli etkinliklerden biridir. Berger, doğumunun 117. yılında Google tarafından bir doodle ile onurlandırılmış ve böylece uluslararası alanda da anılmıştır.
Sanatındaki özgün lirik dokunuş ve yenilikçi malzeme kullanımı, onu Türkiye sanat tarihinin önde gelen figürlerinden biri haline getirmiştir. Eserleri ve sanatsal mirası, hem Türk hem de uluslararası sanat dünyasında etkisini sürdürmektedir.
