Uçakların Aletli İniş Sistemleri (ILS) nedir?

Hava yolculuğunun güvenliği, karmaşık ve sofistike teknolojilere dayanır. Bunlar arasında, özellikle iniş sırasında hayati önem taşıyan bir sistem vardır: aletli iniş sistemi (ILS). ILS, bir uçağın inişini nasıl yönlendirir? Bu sistemin bileşenleri nelerdir ve neden bu kadar kritiktir? Bu yazıda, ILS'in detaylarını keşfederek, havacılığın neden bu sistemi vazgeçilmez bir unsur olarak gördüğünü anlamaya çalışacağız.

Aletli İniş Sistemi (ILS)

Aletli İniş Sistemi (ILS), uçakların güvenli bir şekilde iniş yapmasını sağlayan gelişmiş bir seyrüsefer yardımcısıdır. İniş pistinin başına yerleştirilmiş çeşitli vericiler aracılığıyla çalışır. Bu sistem, uçakların düşük bulut tavanı ve zayıf görüş koşullarında bile hassas ve güvenli bir şekilde piste yaklaşmalarını sağlar. Pilotlara, iniş sırasında yön ve süzülüş hattı bilgisi vererek, inişin her aşamasında doğru bir rota izlemelerine yardımcı olur.

ILS'in Temel Bileşenleri ve İşleyişi

Pilotların özellikle sisli ve karlı hava koşullarında inişlerini büyük ölçüde kolaylaştıran ILS sistemi, aşağıdaki ana bileşenlerden oluşur:

1. Localizer Ünitesi (Yön Bulucu): Bu ünite, pistin yüzeyinde yatay düzlemde yayın yapar ve uçağı pistin eksenine doğru yönlendirir. Localizer vericileri 25 deniz mili (nm) mesafeye kadar sinyal yayabilir, bu da uçağın 25 nm uzaklıktan itibaren pist doğrultusunu algılamasını sağlar.

2. Glide-Path Ünitesi (Süzülüş Hattı Belirleyici): Pistten yaklaşık 3°'lik bir açıyla yayın yapan bu ünite, uçağı en uygun süzülüş açısıyla pist başına doğru yönlendirir.

3. Middle and Outer Marker Beacons (Orta ve Dış Marker İşaretleri): Bu işaretler, Localizer ve Glide-Path sinyallerinin belirli mesafelerde kesiştiği noktaları belirler ve pilotlara pist başına olan mesafelerini bildirir. Dış marker pist başına yaklaşık 4 nm (7240 m), orta marker 3500 feet (1050 m) ve iç marker ise pist başından 50 feet (15 m) mesafededir.

ILS Kategorileri ve Karar Yükseklikleri

ILS sistemleri, iniş sırasında karar yüksekliği ve pist görüş mesafesine göre üç ana kategoriye ayrılır:

1. CAT I: Karar yüksekliği 60 m (200 ft) ve üzeri, görüş mesafesi 800 m veya pist görüş mesafesi 550 m ve üzeridir.
2. CAT II: Karar yüksekliği 60 m (200 ft) ile 30 m (100 ft) arasında, pist görüş mesafesi 350 m ve üzeridir.
3. CAT III: Üç alt kategoriye ayrılır:
   • CAT IIIa: Karar yüksekliği 30 m (100 ft) altı, pist görüş mesafesi 200 m ve üzeridir.
   • CAT IIIb: Karar yüksekliği 15 m (50 ft) altı, pist görüş mesafesi 50 m ile 200 m arasındadır.
   • CAT IIIc: Karar yüksekliği ve pist görüş mesafesi minimum gereksinim yoktur.

ILS Sistemi ve Diğer Seyrüsefer Yardımcıları

Hava meydanlarında ILS sistemine ek olarak, çeşitli seyrüsefer yardımcı sistemler de kullanılır:

• VOR (VHF Omnidirectional Range): Çok yönlü radyo seyrüsefer cihazı.
• TACAN (Tactical Air Navigation): Askeri havaalanlarında kullanılan, VOR benzeri bir sistem.
• DME (Distance Measuring Equipment): Mesafe ölçme cihazı. VOR ile birlikte çalışır ve ILS bulunmayan havaalanlarında iniş-kalkış yapılmasına olanak tanır.
• ADF (Automatic Direction Finder): Radyo sinyali yayan istasyonların yönünü belirleyen bir sistem.

ILS Kurulum Kriterleri

Her havaalanına ILS sistemi kurulamaz. Havaalanının çevresel koşullarının, radyo frekanslarını engellemeyecek şekilde uygun olması gerekir. Ayrıca, arazinin düz ve engelsiz olması, kalkış ve iniş sırasında belirli eğim kriterlerini karşılaması gerekir. Örneğin, kalkışta %2, inişte %2.5 eğimin altında olmalıdır. Bu sistem, özellikle görüş mesafesinin 800-1200 m olduğu sisli hava koşullarında güvenli iniş sağlar. Düz ve sisin nadir görüldüğü bölgelerde bulunan havaalanları için ILS sistemi gerekli olmayabilir.

Sonuç olarak, ILS sistemi, modern havacılığın güvenlik standartlarını belirleyen ve zorlu hava koşullarında bile uçakların güvenli bir şekilde iniş yapmasını sağlayan hayati bir teknolojidir. Pilotlar, bu sistemi kullanarak inişlerini hassas ve emniyetli bir şekilde gerçekleştirebilirler.