Türkiye'nin önemli yazar ve çevirmenlerinden Sevim Belli'nin vefatı, sanat camiasını derinden sarstı. Peki Sevim Belli kimdir, neden öldü?
Sevim Belli Kimdir?
Sevim Belli (d. 1925, İstanbul), Türk sosyalist hareketinin önemli isimlerinden biri olarak, yazar, çevirmen ve aktivist kimliğiyle tanınmaktadır. İstanbul'un köklü ailelerinden biri olan Belli, İsmail Hakkı Bey ve Ayşe Kalkavan’ın kızı, Rizeli armatör Rıza Kalkavan’ın torunu olarak dünyaya gelmiştir. Beylerbeyi semtinde, Nazım Kalkavan Yalısı'nda büyümüştür.
Eğitim ve İlk Yıllar
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirdikten sonra, ABD’ye gidip ardından Paris’te uzmanlık eğitimi almıştır. Bu dönemde, 3. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali’ne katılmış ve burada Ağustos 1951’de Berlin’de Nâzım Hikmet ile tanışmıştır. Bu tanışma, Sevim Belli’nin Türk Komünist Partisi (TKP) ile bağlantı kurmasını sağlamış ve o dönemde yurt dışı ve yurt içi yöneticiler arasında kuryelik görevi üstlenmiştir.
TKP ile Bağlantılar ve Tutuklanma
Türkiye’ye döndükten sonra, İstanbul’dan Paris’e dönerken 36 sayfalık bir raporla yakalanmıştır. Bu rapor, TKP liderlerinden Şefik Hüsnü Deymer ve Reşat Fuat Baraner'in Sevim Tarı’dan istediği yazılı faaliyet raporudur. Bu olay, Türkiye’deki geniş çaplı "1951 Tevkifatı"nın başlamasına neden olmuştur.
1957’de cezaevindeyken, TKP yöneticilerinden Mihri Belli ile evlenmiştir. 1960’larda, komünist hekimlerin tababet etme hakları kaldırıldığı için, Sevim Belli 1964’te çocuklarını da alarak yurt dışına çıkmış ve Cezayir’de doktorluk yapmaya başlamıştır.
Türkiye’ye Dönüş ve Marksist Çeviriler
1966 yılında Türkiye’ye geri dönen Sevim Belli, TİP yönetiminin Sosyalist Devrim tezine karşı Millî Demokratik Devrim tezini savunan muhalefet hareketi içinde yer almıştır. Bu dönemde, Marksist klasiklerin birçok önemli eserinin Türkçeye çevirisini yapmıştır. Sevim Belli, 12 Mart döneminde tekrar tutuklanmış ve 3 yıl cezaevinde kalmıştır. 12 Eylül darbesi sonrası, tekrar yurt dışına çıkmıştır. Sevim Belli, anılarını "Boşuna Mı Çiğnedik" adlı bir kitapta toplamıştır. Eşi Mihri Belli, 16 Ağustos 2011 tarihinde vefat etmiştir.
Türkçeye Çevirdiği Kitaplar
Sevim Belli, birçok önemli eseri Türkçeye kazandırmıştır. Bunlar arasında:
- Karl Marx, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı (Sol Yayınları)
- Charles Darwin, Türlerin Kökeni (Onur Yayınları, Ekim 2005)
- Charles Darwin, İnsanın Türeyişi (Onur Yayınları, Haziran 2002)
- İbn-i Haldun, Mukaddime (3 cilt, Onur Yayınları, Kasım 2011)
- Karl Marx, Louis Bonaparte'ın 18 Brumaire'i (Sol Yayınları)
- Karl Marx, F. Engels, Anarşizm Üzerine (Sol Yayınları)
- Karl Marx, F. Engels, Alman İdeolojisi [Feuerbach] (Sol Yayınları)
- Karl Marx, F. Engels, Fransa'da Sınıf Savaşımları 1848-1850 (Sol Yayınları)
- F. Engels, Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu (Sol Yayınları)
- Georges Politzer, Felsefenin Başlangıç İlkeleri (Sol Yayınları)
- Zubritski Mitropolski, İlkel, Köleci ve Feodal Toplum Kapitalist Öncesi Biçimler (Sol Yayınları)
- Zubritski Mitropolski, Kapitalist Toplum (Sol Yayınları)
