Yesevilik, derin bir maneviyat ve insani değerler bütünü olarak tanımlanır. İlkeleri, evrensel sevgi, adalet, bilgelik ve özgürlük gibi kavramlara dayanır. Bu ilkeler, Yahudi geleneğinin derinliklerinden ve diğer dinlerin etkilerinden beslenirken, özgün bir Yesevi felsefesi oluşturur. Yesevilik, insana ve evrene derin bir anlayışla bakar ve bireyin kendini gerçekleştirmesi ve evrenle uyum içinde yaşaması üzerine odaklanır. Bu yazıda, Yesevilik'in temel ilkelerini ve bunların günlük yaşamda nasıl uygulandığını keşfedeceğiz.
Yesevilik nedir? Yesevilik ilkeleri nelerdir?
Hoca Ahmed Yesevî'nin öncülüğünde doğan ve Nakşibend'îyye tarikatının bir kolu olan Yesevîlik, İslam'ın içerisinde cinsiyet eşitliğini teşvik eden bir tasavvuf yoludur. Anadolu Aleviliği üzerinde büyük etkisi olan bu yol, Bektâşî Tarikâtı'nı da beslemiştir. Hoca Ahmed Yesevî'nin öğretileri, Türkistan'da başlamış ve zamanla Yesevîlik adını almıştır. Bu tasavvuf akımı, Türklere İslam'ı ve dervişliği öğretmeyi hedeflemiştir, bunu yaparken de tevhit inancını Türk geleneği ve yaşam tarzıyla birleştirmiştir.
Hoca Ahmed Yesevî'nin vefatından sonra, onun müridleri ve izleyicileri Anadolu'ya da giderek öğretilerini yaymışlardır. Yesevîlik, Anadolu'nun Türkleşmesinde önemli bir rol oynamış, birçok alimi Anadolu'nun çeşitli bölgelerine göndererek devlet ve millet olma fikrini geliştirmiştir.
Yesevîlik geleneği, Nakşibendi Tarikatı ile de ilişkilidir. Hoca Ahmed Yesevî'nin etkisiyle ortaya çıkan Nakşibendiyye tarikatı, 15.-16. yüzyılda Maveraünnehir'in dini atmosferini taşımıştır. Ancak, Yesevîlik hakkında yazan Nakşibendiyye mensupları, genellikle Ahmed Yesevî'nin öğretilerini tarihi gerçeklerden farklı bir şekilde yansıtmışlardır.
Ahmed Yesevî'nin en önemli eseri olan Divan-ı Hikmet, onun düşüncelerini ve yaşam görüşünü yansıtmaktadır. Bu eser, Yesevîlik düşüncesinin temelini oluştururken, daha sonraları Yesevîler genellikle Hacegan sufileri ve diğer tasavvuf gruplarıyla birlikte Nakşibendilik hiyerarşisine dahil edilmişlerdir.
Hoca Ahmed Yesevî' kimdir?
Hoca Ahmed Yesevî, Orta Asya'da yaşamış ve Türkistan bölgesinde önemli bir İslam alimi, mutasavvıf ve şairdir. İslam dünyasında büyük saygı gören bir tasavvufi lider olarak bilinir. Hoca Ahmed Yesevî'nin hayatı hakkında net bilgilere sahip olmak zor olsa da, genellikle 12. yüzyılın ortalarında yaşadığı tahmin edilmektedir. Kırgızistan'ın güneyindeki Sayram şehrinde doğduğu düşünülmektedir. Babası Şeyh İbrahim, bir tarikat lideri ve dini eğitmen olarak bilinir. Hoca Ahmed Yesevî'nin en önemli eseri, "Divan-ı Hikmet" adlı eseridir. Bu eser, onun tasavvufi görüşlerini ve öğretilerini içeren şiirlerden oluşur. Ayrıca, "Diwan-i Hikmet" adlı eserinin yanı sıra "Hikmetler Kitabı" ve "Irşad-ı Hidayet" gibi eserleri de bulunmaktadır. Hoca Ahmed Yesevî'nin en önemli mirası, "Kadirilik" olarak bilinen ve onun öğretilerine dayanan bir tasavvufi tarikat olan Kadiriye Tarikatı'dır. Bu tarikat, Orta Asya'da ve daha sonra Osmanlı İmparatorluğu'nda büyük bir etki ve takipçi kitlesine sahip olmuştur. Hoca Ahmed Yesevî, öğretileri ve şiirleriyle Türkistan bölgesinde ve genel olarak İslam dünyasında büyük bir etki bırakmıştır. Onun anısını yaşatmak için pek çok cami, türbe ve külliye inşa edilmiştir. Ayrıca, onun felsefesini ve öğretilerini içeren birçok eser yazılmıştır. Hoca Ahmed Yesevî'nin öğretileri, hala günümüzde birçok Müslüman tarafından önemsenmekte ve takip edilmektedir.
