Füreya Koral, seramik sanatını bir üst seviyeye taşıyan bir sanatçı olarak tanınıyor. Koral’ı bu kadar özel kılan neydi? Onun seramik eserleri, sadece estetik değil, aynı zamanda kültürel bir miras da taşıyor. Peki, Çağdaş seramiğin öncüsü Füreya Koral kimdir? İşte detaylar...
Füreya Koral kimdir?
Füreya Koral, 2 Haziran 1910 yılında Büyükada'da dünyaya geldi, Türkiye'nin ilk profesyonel kadın seramik sanatçısı olarak çağdaş seramiğin öncülerindendir. Sanat yolculuğuna 1947'de İsviçre'de başladıktan sonra Paris'te eğitimini ilerletmiş, ardından Türkiye'de seramik sanatını kendi çabalarıyla geliştirmiştir. Türkiye’nin ilk özel seramik atölyelerinden birini kurarak, seramiği mimaride kullanma konusunda öncü bir rol üstlenmiştir.
Aile ve Gençlik Yılları
1910 yılında Büyükada’da dünyaya gelen Füreya, köklü ve sanatla iç içe bir aileden geliyordu. Annesi Hakkiye Hanım, ünlü Şakir Paşa’nın kızı; babası ise Mehmet Emin Koral’dı. Ressam Fahrünnisa Zeyd, gravür sanatçısı Aliye Berger ve yazar Cevat Şakir Kabaağaçlı gibi birçok sanatçıyı barındıran Şakir Paşa ailesinde büyüyen Füreya, Notre Dame de Sion Lisesi’nde eğitim gördü. Bir süre İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne devam etti.
İlk evliliğini Bursalı bir çiftlik sahibiyle yaptı, ancak bu evlilik kısa sürdü. İkinci evliliğinde dönemin milletvekili Kılıç Ali ile Ankara’ya yerleşti. Bu dönemde Mustafa Kemal Atatürk’ün yakın çevresinde bulunarak sanat ve edebiyat dünyasından isimlerle tanıştı.
1945’te verem teşhisi konduktan sonra İsviçre’ye tedavi için giden Füreya, burada sanatla tanıştı. Teyzesi Fahrünnisa Zeyd’in gönderdiği seramik malzemeleriyle sanatıyla derin bir bağ kurdu.
Sanat Eğitimi ve Profesyonel Hayatı
1947’de İsviçre’de başlayan seramik çalışmalarını, Paris’te ünlü Fransız seramikçi Georges Serré’nin desteğiyle geliştirdi. İlk sergisini 1951’de Paris’te açtıktan sonra aynı yıl Türkiye’ye döndü ve Maya Sanat Galerisi’nde eserlerini sergiledi. Paris’te yaptırdığı seramik fırınını İstanbul’a getirerek Türkiye’de seramik sanatını profesyonel düzeyde sürdürdü.
Kendi atölyesini 1954 yılında İstanbul’daki Şakir Paşa Apartmanı’nda kuran Koral, burada hem eserlerini üretti hem de genç seramik sanatçılarına rehberlik etti. Bu atölye, Türk seramik sanatının gelişiminde önemli bir merkez haline geldi.
1957’de Rockefeller bursuyla Amerika’ya giden sanatçı, sonrasında Meksika’da Aztek ve Maya kültürleri üzerine araştırmalar yaparak sanatsal perspektifini zenginleştirdi.
Sanatı ve Stili
Füreya Koral’ın sanatında, doğu kültürüne özgü simgeler ve kolektif bellek unsurları önemli bir yer tutar. Tabaklar, duvar panoları ve seramik objeler başlıca üretim alanlarıydı. 1955-1975 arasında mimari seramik panolarıyla çeşitli yapıların iç ve dış yüzeylerini süsleyerek, geleneksel çini sanatını çağdaş mimariyle buluşturdu. Özellikle Divan Pastanesi’nde (1968) sergilediği panosu, bu alandaki en dikkat çeken çalışmaları arasındadır.
1970’lerde iç ve dış mekan panolarının yanı sıra objeler tasarlamaya odaklandı. Geleneksel formları çağdaş bir yorumla işleyerek eserlerine yenilikçi bir hava kattı. "Evler" ve "Mahalle" serileri, İstanbul’un değişen dokusunu yansıtırken, 1990’larda “Yürüyen İnsanlar” adlı heykel serisiyle modern insanın boşluğunu ve yalnızlığını vurguladı.
Sergiler ve Ödüller
Füreya Koral, 1951’den itibaren yurtiçinde ve yurtdışında 32 sergi açtı. Eserleri, Paris’teki Salon d’Octobre, Meksiko’daki Modern Sanat Müzesi, Prag’daki Napstkovo Müzesi, Washington’daki Smithsonian Enstitüsü gibi prestijli yerlerde sergilendi.
Ödülleri
- 1986: Sedat Simavi Plastik Sanatlar Ödülü
- 1981: Kültür Bakanlığı Özel Ödülü
- 1962: Prag Uluslararası Sergisi Altın Madalya
- 1955: Cannes Uluslararası Sergisi Gümüş Madalya
Eserleri ve Mirası
Füreya Koral, sanat hayatı boyunca birçok mimari projede yer aldı. Başlıca eserleri arasında:
- Ankara Ulus Çarşısı duvar panoları (1962)
- İstanbul Divan Pastanesi panosu (1968)
- İstanbul Manifaturacılar Çarşısı panosu (1969)
- Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi panosu (1965)
Koral, sanat yaşamının son dönemlerinde daha kişisel bir içe dönüş süreci yaşadı ve 1990’larda "Yürüyen İnsanlar" serisiyle modern toplumun eleştirisini sundu.
Füreya Üzerine
Ahmet Hamdi Tanpınar, 1958’de Füreya için şu sözleri söylemiştir:
"Seramiği, başka bir iklime taşıdı. Eserleri artık yalnızca işlevsel değil, bir sevgili edasıyla bizimle konuşuyor."
Füreya Koral’ın yaşamı ve eserleri, Ayşe Kulin’in yazdığı "Füreya" adlı biyografik romanda da ele alınmıştır. 25 Ağustos 1997’de İstanbul’da hayata veda eden Füreya Koral, Türk çağdaş sanatının öncü isimlerinden biri olarak iz bırakmıştır. Mezarı Büyükada’da bulunmaktadır.