Hanefi mezhebinde nafile oruç tutmayı düşünenler için niyetin vakti büyük önem taşıyor. Ama ya niyet etmeyi unuttuysanız? Sabah bir şeyler yedikten sonra bile nafile oruca niyet etmek mümkün mü? Bu konuda farklı görüşler var mı?
Hanefi mezhebinde nafile oruca ne zaman niyet edilir?
Oruca niyet etmek, orucun sahih olması için şarttır. Niyetsiz tutulan bir oruç geçerli sayılmaz. Niyetin kalben yapılması yeterli olmakla birlikte, dil ile ifade edilmesi menduptur yani tavsiye edilmiştir. Bununla birlikte sahura kalkmak da bir nevi niyet sayılır, ancak bilinçli bir şekilde niyet etmek daha faziletlidir.
Ramazan orucu, belirli günlerde tutulmak üzere adanan oruçlar ve nafile oruçlar için niyet etme vakti, güneşin batmasıyla başlar ve ertesi gün öğle vaktine kadar devam eder. Ancak imsaktan sonra niyet edilmesi için o zamana kadar hiçbir şey yenilip içilmemiş olması ve orucu bozan herhangi bir davranışta bulunulmamış olması gerekir. Ramazan orucu için “yarınki orucu tutmaya” şeklinde mutlak bir niyet yeterli olsa da, “yarınki Ramazan orucuna” şeklinde niyet edilmesi daha faziletlidir. Fakihlerin çoğunluğuna göre Ramazan ayında her gün için ayrı niyet edilmesi gereklidir çünkü her günün orucu bağımsız bir ibadettir ve bir günün orucu bozulduğunda diğer günler bundan etkilenmez.
Ramazan Orucu İçin Niyet
Kaza, keffaret ve süresi belirlenmemiş adak oruçlarına niyet etmek için en geç imsak vaktine kadar süre vardır. Bu tür oruçlarda, niyetin içeriği de önemlidir; örneğin kaza orucu tutacak olan biri “falanca kaza orucunu tutmaya” diye niyet etmelidir. Şafiî mezhebine göre ise farz olan tüm oruçlara geceden niyet edilmesi şarttır. Eğer imsak vaktine kadar niyet edilmemişse, o günün orucu geçerli olmaz. Ancak nafile oruçlarda güneş tepe noktasına gelmeden önceye kadar niyet edilebilir.
Mâlikî mezhebine göre, peş peşe tutulması gereken oruçlarda (örneğin Ramazan orucu veya keffaret oruçları) en başta yapılan tek bir niyet yeterlidir. Ancak hastalık, yolculuk veya özel hâller sebebiyle ara verilirse, bu engel ortadan kalktıktan sonra yeniden niyet edilmesi gerekir. Buna rağmen her gece niyet etmek menduptur. Bu görüş, Kur’an’da geçen “Sizden her kim Ramazan ayına yetişirse onu oruçlu geçirsin” ayetine dayandırılır. Buradan hareketle, Ramazan orucunun bir bütün olarak tek bir ibadet olduğu ve tek bir niyetle eda edilebileceği sonucuna varılır.
Oruca Niyetin Şekli ve Örnekler
Oruca niyetin şekli konusunda, hangi orucu tuttuğunu bilmek yeterlidir. Ramazan, belirli bir adak veya herhangi bir nafile oruç için mutlak bir niyet yeterlidir. Örneğin, kişi “yarın oruç tutmaya” niyet ederse, ertesi gün Ramazan günlerinden biriyse bu Ramazan orucu olur. Eğer bir adak orucunun vaktiyse, adak orucu olarak kabul edilir. Ancak, Ramazan orucunda daha faziletli olan “yarınki Ramazan orucunu tutmaya niyet ettim” şeklinde kesin bir niyet yapmaktır.
Niyetin Geçersiz Sayıldığı Durumlar
Oruca niyetle ilgili dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Gün batmadan önce ertesi günün orucuna niyet edilemez. Güneş battıktan sonra herhangi bir oruca niyet edilmesi halinde, imsak vaktine kadar yeme, içme ve cinsel ilişkide bulunmak niyete zarar vermez. Çünkü oruç niyeti, ertesi gün imsak vaktinden itibaren başlayacak olan ibadet için yapılmıştır. Bununla birlikte, niyetin şarta bağlanması veya tereddütlü olması geçerli değildir. Örneğin, “Eğer sabah kalkarsam oruç tutarım” gibi bir niyet sahih sayılmaz.
Ramazan ayında farz olan oruçtan başka bir oruç tutulamaz. Bu nedenle, hangi oruca niyet edilirse edilsin, Ramazan ayı içinde tutulan oruç Ramazan orucu olarak kabul edilir. Ancak, bir kişi daha önce oruç tutmayı adadığı belirli bir günde kefaret veya kaza orucu niyetiyle oruç tutarsa, bazı fakihlere göre bu niyet geçerli olur ve Ramazan orucunun dışındaki oruç yerine sayılır.
Kişinin hem kefaret hem de nafile oruca niyet ederek tuttuğu oruç, kefaret orucu yerine geçer. Ancak hem kaza hem de yemin kefareti orucuna niyet edilirse, ikisi de vacip olduğu için bu oruç nafileye dönüşür ve kefaret veya kaza yerine geçmez. Oruç borcu olan bir kişi, üzerinde kaç gün borç olduğunu tam olarak bilmiyorsa, “kazaya kalan ilk orucumu tutmaya” şeklinde niyet edebilir. Bu şekilde borcunun en eskisinden başlayarak kaza etmiş olur.
