Tarlada alın teri döken çiftçinin sırtındaki yüke bir de borçları eklendi. Yüksek maliyetler, düşük ürün fiyatları ve artan ekonomik baskılar, Türkiye'nin tarımında sessiz ama derin bir kriz yaşamasına sebep oluyor. Üretmekten vazgeçmek zorunda kalan çiftçiler, yılların emeğiyle sahip oldukları traktörlerini birer birer piyasaya sürüyorlar. Tarımda derinleşen kriz, artık tarlalardan ilan sitelerine taşındı. İzmir'de son bir ayda 944 traktörün çiftçiler tarafından satışa çıkarılması, kentte çiftçiliğin bitme noktasına geldiğini gösteriyor. Yıllarca alın teriyle biriktirilen paralarla alınan traktörler, şimdi borç defterlerini kapatmak için mecburen elden çıkarılıyor. Ürününü satıp borcunu kapatamayan çiftçi, çözümü traktörünü de satmakta buluyor. Sahibinden.com sitesindeki satılık traktörlerin fiyatları da 85 bin lirayla 6 milyon lira arasında satışa çıkıyor. İzmir’deki 944 traktörün satılık olması, sadece bir ilan verisi değil; tarımsal üretimde sorunların çözülmemesinin, kırsaldaki geçim krizinin ve üreticinin tarımdan koparılmasının ağır bir tablosu da olarak da karşımıza çıkıyor.
‘Kayıt, destekten pahalı’
Ülkemizde Çiftçi Kayıt Sistemine (ÇKS) kayıtlı çiftçi sayısının 2 milyon 300 bin olduğunu aktaran Çiftçi Sen Genel Örgütlenme Sekreteri Adnan Çobanoğlu, sadece 1 milyon 300 bin çiftçinin traktörü olduğunu kaydetti. 2024 yılının çiftçiler için kara bir yıl olduğunu vurgulayan Çobanoğlu, “Çiftçilerimiz borçlarını ödeyemedi. Çoğu çiftçi de kayıt sistemine girseler de destek alamıyorlar. Destek alamadıklarından dolayı da artık çiftçiler de kendilerini ÇKS’ye bile kaydettirmiyor. Çünkü kaydederken yapılan masraf, alacağınız destekten daha çok oluyor. Bütün ürünlerde tarladan alınan fiyatlar çok düştü. Marketler, toptancılar tarladan toplayıp almak yerine daha az ürün piyasaya sürerek fiyatları yükseltiyor ve daha fazla kar elde ediyor. Bu durum da çiftçinin daha çok borca girmesine sebep oluyor. Ürünlerini satamıyor, maliyetleri çok artıyor” ifadelerini kullandı.
‘Traktöre, tarlaya ipotek’
Mazot fiyatlarının, benzin fiyatlarını bile geçmiş durumda olduğunu dile getiren Çobanoğlu, “Üretici mazotunu bile alamıyor ki, traktörünü çalıştırıp ürününü işleyebilsin. İklim krizinin getirdiği olumsuzluklar da işin içine girince ciddi problem yaşar hale geliyorlar. Birçoğu traktörü alırken zaten banka kredisi üzerinden alıyor, ipotek tedbir koydurtuluyor. Tarlasına tedbir koyduruyor, haliyle kazanamayınca ve faizler de çok yükselince kredilerini de ödeyemiyor. Ödeyemeyince traktörler icra yoluyla satışa çıkarılmaya başlandı. 2025 yılının ocak ayında icra daireleri tarafından ihale yoluyla satışa çıkarılan traktör sayısı 27 iken, bu rakam şubat ayında 47'ye yükseldi. Mart ayında ise 37 traktör daha satışa çıkarıldı” dedi.
‘Tarımsal açlık kapıda’
Ülkede küçük çiftçilerin bitirilmesinin amaçlandığını belirten Adnan Çobanoğlu şöyle konuştu: “Şirketlerin kontrolünde olan sözleşmeli tarım öne çıkartılıyor. Birçok tarım arazisi satılıp yerine enerji santralleri, yapılaşmaya açılmış olacak. Dolayısıyla ciddi bir iş gücü kaybı da beraberinde gelecek. İşsizlik daha da çoğalacak. Bu sistemin değişmesinin yolu yerel yönetimlerin ve merkezi üreticiden tüketiciye olan zincirin kolaylaştırılması gerekiyor. Bu konuda üreticiye teşvik verilmesi gerekiyor. Aynı zamanda tüketiciler de bu bilinçle hareket etmeli ve yakınındaki küçük çiftçilerden ürün alması ve onları ayakta tutması, desteklemesi lazım. Aksi takdirde ciddi bir oranda tarım tamamen şirketlerin kontrolüne geçerse tarımsal anlamda açlık söz konusu olacak. Ülkemizde zaten dar gelirli insan çok, birçok insan asgari ücretin altında bir gelirle yaşıyor. Vatandaşlar, gıdaya erişemez hale gelecek.”
‘Çiftçinin borcu 868 milyar TL’
CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, çiftçilerin üretim yapabilmesi için traktörlerinin haczedilmemesi yönünde bir kanun teklifi sundu. 2025 yılının ilk üç ayında icra yoluyla satışa çıkarılan traktör sayısının çok fazla olduğunu belirten Gürer, çiftçilerin borç yükü nedeniyle üretim araçlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya kaldığını vurguladı. Gürer, “Mustafa Kemal Atatürk döneminde çıkarılan kanunla çiftçilere ait ekipmanlara icra yoluyla el konulamıyordu. Ancak son yıllarda, banka avukatlarının bulduğu yöntemlerle traktörler de icra yoluyla satışa çıkarılmaya başlandı. Hâlihazırda çiftçilerin bankalara olan kredi borcu 868 milyar lira. Türkiye'deki traktör yaş ortalamasının, 2015 yılında 22,9 iken 2024 sonunda TÜİK verilerine göre 24,5'e yükselmesi, traktörlerde yaşlanmanın varlığını gösteriyor” dedi.
