Türkiye'nin gurur kaynağı FGN-100-d1, uzaya fırlatılmasının hemen ardından yörüngesine başarıyla yerleşti. Ancak bu başarılı görevin ardında Fergani Uzay'ın imzası var. Peki, Milli uyduya adı verilen Fergani kimdir? Fergani uzay ile ilgili neler yapmıştır?
Fergani kimdir?
Ebu el-Abbas Ahmed bin Muhammed bin Kesir el-Fergani, Batı'da Alfraganus olarak bilinen, 9. yüzyılın önde gelen Türk Müslüman astronomlarından biridir. Ay'daki "Alfraganus" krateri onun adıyla anılmaktadır.
Fergani'nin 9. yüzyıl başlarında doğduğu ve 861 yılında hayatta olduğu, kısa bir süre sonra vefat ettiği kabul edilmektedir. İlim tahsilini Fergana'da tamamladıktan sonra Bağdat'a gitmiş, burada astronomi ve matematik alanlarında büyük başarılar elde etmiştir. Abbâsî halifeleri Memun, Mutasım, el-Vasık ve el-Mütevekkil dönemlerinde önemli bilimsel çalışmalara imza atmış ve birçok eser kaleme almıştır. Halife Mütevekkil tarafından 861 yılında Mısır'a gönderilerek Nil kıyısındaki ölçümleri yapmakla görevlendirilmiştir.
Astronomiye Katkıları
Fergani, gök cisimlerinin hareketlerini Batlamyus'un öğretilerine ters düşen bir biçimde incelemiş, onların akli ve doğrusal hareketlerle ilgili olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca Güneş’in de bir yörüngesinin olduğunu keşfetmiş ve bu hareketi Batıdan doğuya doğru olarak tanımlamıştır. Güneş’in yarıçapını 3250 Arap mili olarak hesaplamış, bu da 6.410.000 metreye denk gelir. Güneş tutulmasını önceden tahmin etme yöntemini de geliştirmiştir. Fergani’nin bu hesaplamaları ve gözlemleri Batı astronomisinde yüzyıllar boyunca geçerli sayılmıştır.
Fergani, astronomi ve matematiğin yanı sıra mekanik üzerine de çalışmıştır. Nil nehri sularının hızını ve seviyesini ölçen bir alet tasarlamış ve yapımına nezaret etmiştir. Ayrıca, coğrafya ve fizik alanlarında da önemli katkılarda bulunmuştur.
Bilime Katkıları ve Mirası: Fergani'nin çalışmaları, sadece İslam dünyasında değil, Avrupa'da da geniş yankılar uyandırmıştır. Eserleri, Avrupa üniversitelerinde asırlarca okutulmuş, özellikle D'Alembert ve Laplace gibi Fransız matematikçileri Fergani'nin çalışmalarından faydalanmıştır. Fergani’nin tesirleri, Türkistanlı bilim insanları ve Avrupalı bilim insanları arasında uzun yıllar devam etmiştir. Ay'daki Alfraganus krateri ve onun çalışmaları, bu büyük bilim insanının mirasını yaşatmaktadır.
Eserleri
Fergani'nin en bilinen eserlerinden biri Astronominin Unsurları (Elements of Astronomy) adlı kitabıdır. 833 yılında yazıldığı tahmin edilen bu eser, Batlamyus'un Almagest adlı kitabına dair betimleyici bir özet sunmaktadır. Bu eser, Orta Çağ’da Avrupa’da büyük ilgi görmüş ve birçok kez Latinceye çevrilmiştir. Fergani ayrıca Usturlab Yapımı Üzerine adlı bir eser de yayınlamıştır.
