Ömrünü Türk tarihini öğretmeye ve dünyaya tanıtmaya adayan, disiplinler arası çalışmalarıyla bilim dünyasında önemli bir yer edinen Prof. Dr. Kemal Haşim Karpat, ölümünün 6. yılında saygı ve özlemle anılıyor. Osmanlı, Balkanlar ve Orta Asya tarihine dair önemli eserler kaleme alan Karpat, uluslararası akademik camiada büyük bir saygınlık kazandı.
Romanya’dan Türkiye’ye Uzanan Bilgi Yolculuğu
15 Şubat 1923’te Romanya’nın Dobruca bölgesinde dünyaya gelen Karpat, Kırım’dan göç eden Tatar asıllı bir aileye mensuptu. Eğitim hayatına Mecidiye Medresesi’nde başlayan Karpat, genç yaşta öğretmenlik ve imamlık diplomalarını alarak eğitimini tamamladı. Ancak onun asıl yolculuğu, sınırları aşarak yeni ufuklar keşfetmesini sağlayacaktı.
Türkiye’ye gelerek İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydolan Karpat, 1947’de buradan mezun oldu. Yükseköğrenimi sırasında, 1946 yılında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçti ve soyadını Romanya’daki Karpat Dağları’na atfen "Karpat" olarak değiştirdi.
Akademik kariyerine ABD’de devam eden Karpat, Washington Üniversitesi’nde sosyal bilimler alanında yüksek lisans yaptıktan sonra, 1957’de New York Üniversitesi’nde doktorasını tamamladı. Uluslararası ilişkiler, siyaset bilimi ve tarih alanlarında yürüttüğü araştırmalar, onu akademik çevrelerde hızla tanınan bir isim haline getirdi.
Amerika’dan Türkiye’ye: Akademik Dünyada Derin İzler
Wisconsin Üniversitesi’nde uzun yıllar ders veren ve Orta Doğu Çalışmaları Bölüm Başkanlığı yapan Karpat, aynı zamanda Uluslararası Türk Araştırmaları Dergisi’nin editörlüğünü üstlenerek Türk tarihi ve kültürüne dair önemli akademik yayınlara imza attı.
Dünyanın en saygın üniversitelerinde dersler veren Karpat, Harvard, Columbia, Princeton, John Hopkins, ODTÜ, Bilkent ve İstanbul Şehir Üniversitesi gibi eğitim kurumlarında akademik çalışmalar yürüttü. Osmanlı tarihi, Balkanlar, göç, kentleşme ve siyaset bilimi alanlarında yaptığı çalışmalar, alanında temel başvuru kaynakları olarak kabul edildi.
Karpat’ın akademik başarıları yalnızca yazdığı kitaplar ve verdiği derslerle sınırlı kalmadı. Çeşitli uluslararası akademik kuruluşlarda aktif rol aldı, Türk Araştırmaları Derneği ve Orta Asya Araştırmaları Derneği gibi bilimsel kuruluşların kurucuları arasında yer aldı.
Ödüller ve Uluslararası Tanınırlık
Türk ve dünya tarihi üzerine yaptığı çalışmalar nedeniyle pek çok ödüle layık görülen Karpat, Romanya tarafından Bağımsızlık Madalyası ve Bükreş Üniversitesi tarafından Dimitrie Cantemir Madalyası ile onurlandırıldı.
Türk Tarih Kurumu Onur Üyeliği, Rusya Kazan Bilimler Akademisi Onursal Üyeliği, Wisconsin Üniversitesi Hilldale Ödülü, TÜBA Seçkin Türk Bilimcisi Ödülü ve IRCICA Türk Dünyası Üstün Araştırma Ödülü gibi pek çok prestijli ödülün sahibi oldu.
2009 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından Üstün Hizmet Ödülü’ne layık görülen Karpat, 2016’da ise Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nü aldı.
Türk Tarihine Adanmış Bir Ömür
Karpat’ın akademik mirası, 16 kitap ve 100’den fazla makaleye dayanıyor. Öne çıkan eserleri arasında şunlar yer alıyor:
Türk Demokrasi Tarihi ve Sosyal Kültürel Ekonomik Temeller
Osmanlı’dan Günümüze Elitler ve Din
Osmanlı’dan Günümüze Asker ve Siyaset
Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik
Osmanlı Modernleşmesi
Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm
Osmanlı’da Milliyetçiliğin Toplumsal Temelleri
Türk Dış Politikası Tarihi
Akademik dünyaya katkılarının yanı sıra, Karpat’ın öğrencileri ve meslektaşları onun azmi, çalışkanlığı ve öğrenme tutkusuyla hatırlıyor. Öğrencilerinden Dr. Kaan Durukan, hocasını şu sözlerle anlatıyor:
“O, yalnızca bir tarihçi değil, aynı zamanda disiplinler arası bir düşünürdü. Kitapları siyaset biliminden sosyolojiye, tarihten edebiyata geniş bir yelpazeyi kapsar. Farklı fikirlere her zaman değer verir, eleştirilere açık olurdu. Çalışkanlığı, öğrenme aşkı ve mütevazılığı onu unutulmaz kıldı.”
Kemal Karpat’ın Mirası Yaşamaya Devam Ediyor
Karpat, 20 Şubat 2019’da ABD’nin Madison şehrinde tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti. Vasiyeti üzerine cenazesi Türkiye’ye getirildi ve Fatih Camisi haziresinde, dostu Prof. Dr. Halil İnalcık’ın yanına defnedildi.
Vefatının ardından, Wisconsin Üniversitesi’nde kurduğu araştırma merkezi onun adını yaşatmaya devam ediyor. “Kemal H. Karpat Türk Araştırmaları Merkezi” olarak isimlendirilen bu merkez, Osmanlı ve Türk tarihine dair önemli akademik çalışmalara ev sahipliği yapıyor.
Ömrünü Türk tarihini ve kültürünü tanıtmaya adayan Prof. Dr. Kemal Karpat, disiplinler arası yaklaşımı, geniş vizyonu ve akademik mirasıyla sadece Türkiye’de değil, dünya çapında bir tarihçi olarak anılmaya devam ediyor.
