İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ve dünyanın farklı üniversitelerinden bilim insanları tarafından yürütülen kapsamlı araştırma, Antarktika’daki sıcaklık rekorlarının ve ani buzul erimelerinin ardındaki temel mekanizmalardan birinin atmosferik nehirler olduğunu ortaya koydu.
Yaklaşık iki yıl süren araştırmanın sonuçları, prestijli bilimsel dergi Nature Reviews Earth & Environment’ta yayımlandı. Çalışmaya göre, atmosferik nehirler, kıtanın kıyı kesimlerinde sıcak hava dalgalarını tetikleyerek buzullarda ani erimelere ve buna bağlı olarak deniz seviyesinin yükselmesine neden oluyor. İç kesimlerde ise yoğun kar yağışlarına yol açarak buz kütlelerini etkileyebiliyor.
Atmosferik Nehirler: Nadir Ama Etkili Hava Olayları
İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Ziyaretçi Araştırmacısı ve Şili Valparaiso Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Deniz Bozkurt, atmosferik nehirlerin, tropikal bölgelerden kutuplara doğru büyük miktarda su buharı taşıyan uzun ve dar hava akımları olduğunu belirtiyor.
Bu hava akımlarının yılda yalnızca 3-4 kez meydana gelmesine rağmen etkilerinin büyük olduğunu vurgulayan Bozkurt, şu değerlendirmede bulundu:
“Özellikle kıyı bölgelerde sıcak hava dalgalarını tetikleyerek buzulların hızla erimesine yol açıyor ve deniz seviyesinin yükselmesine katkıda bulunuyor. İç kesimlerde ise şiddetli kar yağışlarına sebep olabiliyor. Atmosferik nehirler, Antarktika’daki sıcaklık rekorlarının ardındaki ana faktörlerden biri.”
Şili’deki araştırma ekibiyle birlikte Antarktika’da gerçekleştirdikleri iki haftalık saha çalışması sırasında üç büyük fırtına ile karşılaştıklarını belirten Bozkurt, bu fırtınaların tamamının atmosferik nehirlerin etkisiyle oluştuğunu kaydetti. Bilim insanları, meteorolojik istasyon verileri, uydu görüntüleri ve çeşitli iklim veri setlerini kullanarak atmosferik nehirlerin buzullar üzerindeki etkilerini detaylı bir şekilde inceledi.
İklim Değişikliği Atmosferik Nehirleri Güçlendirebilir
Bozkurt, küresel ısınmanın atmosferik nehirlerin etkisini artırabileceğine işaret ederek şu önemli tespitlerde bulundu:
“Buharlaşma arttıkça atmosferdeki su buharı miktarı da yükseliyor. Bunun bir sonucu olarak atmosferik nehirler daha fazla nem taşıyor ve etkileri daha şiddetli hale geliyor. Gelecek senaryolarda, atmosferik nehirlerin daha sık ve daha güçlü olması bekleniyor. Bu durum, deniz seviyesindeki yükselmeyi hızlandırabilir ve Antarktika’daki ekosistemi derinden etkileyebilir.”
Bilim insanları, atmosferik nehirlerin yalnızca sıcak hava taşımakla kalmadığını, aynı zamanda yoğun yağışlarla buzulların kütlesini artırabildiğini de belirtiyor.
Antarktika’da Yağışların Büyük Kısmını Atmosferik Nehirler Getiriyor
Araştırmaya katılan bir diğer isim, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü doktora öğrencisi Burcu Boza, Antarktika’nın dünyanın en büyük tatlı su rezervine sahip olmasına rağmen düşük yağış miktarı nedeniyle aslında çöl özellikleri taşıdığını belirtiyor. Boza, atmosferik nehirlerin kıtaya önemli miktarda nem taşıdığını vurguladı:
“Antarktika’ya ulaşan yağışların büyük bir kısmı atmosferik nehirler sayesinde geliyor. Bu nehirler, tropikal bölgelerden yüksek enlemlere su buharı taşıyan uzun ve dar hava akımlarıdır. Ancak Antarktika’daki atmosferik nehirlerin izlediği yol ve taşıdığı nem miktarı, diğer bölgelerdeki atmosferik nehirlerden farklı ve benzersiz özellikler taşıyor.”
Boza’ya göre, atmosferik nehirlerin Antarktika üzerindeki etkilerini anlamak, küresel deniz seviyelerinin gelecekte nasıl değişeceğini doğru tahmin etmek açısından kritik bir öneme sahip.
Yeni Tahmin Modelleri Geliştiriliyor
İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Araştırma Görevlisi Emir Toker ise atmosferik nehirlerin aşırı hava olayları arasında yer aldığını ve bu olayların önceden tahmin edilmesinin zor olduğunu dile getirdi.
Mevcut iklim modellerinin kutup bölgelerinde karmaşık hesaplama süreçleri ve hata payları içerdiğini belirten Toker, tahmin edilebilirliği artırmak amacıyla yeni modelleme çalışmaları üzerinde çalıştıklarını söyledi.
“Bu çalışmada, atmosferik nehirlerin yaklaşık 3 ila 5 gün öncesinden tahmin edilebilir olduğunu ortaya koyduk. Bu oldukça önemli bir gelişme. Antarktika’nın hassas ekosistemi düşünüldüğünde, bu tür süreçlerin önceden bilinmesi büyük önem taşıyor.”
Atmosferik Nehirlerin Küresel Etkileri
Bilim insanlarına göre, atmosferik nehirler yalnızca Antarktika’yı değil, dünya genelini de etkiliyor. Tropikal bölgelerden orta enlemlere ve kutuplara kadar geniş bir alanda etkili olabilen bu hava akımları, farklı coğrafyalarda çeşitli sonuçlara neden olabiliyor.
Orta enlemlerde şiddetli yağmurlar ve fırtınalara yol açarken, kutup bölgelerinde sıcak hava taşınımıyla buzulların erimesine veya kar yağışıyla buz kütlelerinin büyümesine neden olabiliyor.
Antarktika özelinde yapılan araştırmalar, bu etkilerin daha belirgin bir şekilde gözlemlenmesini sağlarken, atmosferik nehirlerin küresel iklim dinamikleri üzerindeki rolünün daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunuyor.
Atmosferik Nehirler, İklim Değişikliğinde Kritik Bir Rol Oynuyor
Bu araştırma, atmosferik nehirlerin iklim değişikliği bağlamında dikkate alınması gereken önemli bir faktör olduğunu ortaya koyuyor. Bilim insanları, atmosferik nehirlerin etkilerinin yalnızca olumsuz değil, bütüncül bir bakış açısıyla ele alınması gerektiğini vurguluyor.
İklim değişikliği ile birlikte atmosferik nehirlerin sıklığının ve şiddetinin artabileceği, bunun da hem buzulların erimesini hızlandırarak deniz seviyesini yükseltebileceği hem de iç kesimlerde yoğun kar yağışına sebep olarak buz kütlelerini artırabileceği belirtiliyor.
Antarktika’daki atmosferik nehirlerin daha iyi anlaşılması ve iklim modeli projeksiyonlarına dahil edilmesi, gelecekte iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir adım olabilir.
İTÜ ve uluslararası bilim insanlarının ortaklaşa yürüttüğü bu çalışma, atmosferik nehirlerin küresel iklim üzerindeki etkilerini daha iyi anlamamızı sağlıyor ve gelecekte bu doğa olaylarının nasıl şekilleneceğine dair kritik ipuçları veriyor.
