Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçı Birlikleri verilerine göre geçtiğimiz yıl 422 bin ton zeytin yağı rekoltesi elde edilirken bu yıl rakamın 475 bin tona çıkmasının beklendiği açıklandı. Fakat zeytinin neredeyse yüzde 80’inin üretildiği Ege Bölgesi'nde zeytin hasat dönemine girilmesine rağmen üreticiler, işçi bulma konusunda ciddi sıkıntılar yaşıyor. Günlük 3 bin TL gibi yüksek yevmiye tekliflerine rağmen, zeytin toplama işine talip olanların sayısı oldukça düşük. Bu durum, sektördeki üretimi ve hasat süreçlerini ciddi şekilde etkiliyor. Zeytin yetiştiricileri, hasat sürecinin büyük bir zahmet gerektirdiğini ve ağır fiziksel koşullar nedeniyle işçilerin bu işi tercih etmediğini belirtiyor. Zeytin silkme makineleri olmasına karşın bu makineleri kullanacak işçi bulamadıklarını belirten üretici, rekoltenin yüksek olduğunu ancak işçi olmaması nedeniyle ürünlerin toprağa düşüp çürümeye başladığını söyledi.
‘Genç nüfus yok’
Sadece fiziksel koşullar değil aynı zamanda kentlerdeki alternatif iş imkanlarının da işçi bulunamamasında etkili olduğunu belirten Çiftçi-Sen Genel Örgütlenme Sekreteri Adnan Çobanoğlu, sanayi ve hizmet sektörlerinde daha düzenli ve hafif işlerin bulunması, mevsimlik tarım işçiliğini daha az cazip hale getirdiğini söyledi. Önemli bir nedenin ise sosyal güvence nedeniyle kentteki ucuz işgücünün tercih edilmesi olduğunu belirten Çobanoğlu, “Köylerdeki genç nüfus yok oldu. Bunun en önemli nedeni köylerde okul, hastane gibi insan hayatı için önemli kurumların bulunmaması. Vatandaşlar çocuklarının geleceği ve sağlığını ön planda tutarak kentte yaşamayı tercih ediyor. Köylere dışarıdan işçi geliyor. Genellikle yoksul bölgelerden geliyor ancak artan üretim fiyatları ve fabrikaların üreticiden ucuza ürün alma isteği, kazanılan parayı azaltıyor. Hal böyle olunca da vatandaş sosyal güvencesi de olmayan tarım işçiliğini bırakarak kentteki sosyal güvencesi olan ancak asgari ücret veren işlere yöneliyor” ifadelerini kullandı.
‘Yaşam koşulları ağırlaştı’
Zeytin işçisi bulunamamasının temel nedeninin işin zorluğu ve köylerdeki nüfusun yaşlanması olduğunu belirten Yüksek Ziraat Mühendisi Ferdan Çiftçi, ekonomik koşulların köyden kente göçü başlattığını ve son dönemde köylerde genç nüfusun kalmaması olduğunu söyledi. Mevcut ekonomik koşulların etkisinin yanı sıra ürün deseninin de değiştiğini vurgulayan Çiftçi, “Köylerde yaşam koşulları ağırlaştı. Tarım işçileri barınma ve beslenme gibi temel ihtiyaçlarını köylerde gidermekte zorlandığı için kentteki sosyal güvenceli işlere yöneldi. Önceleri Doğu ve Güneydoğu’dan mevsimlik işçiler gelirdi. Ancak artık göçmenler daha fazla tercih edilmeye başlandı. Çünkü onlar çok daha az maliyete aynı işi yapabiliyor. Son dönemde ise onlar bile artık bulunamaz hale geldi. Nedeni yaşam koşulları, ekonomik politikalar ve mekanizasyonun artması. Elle yapılan hasadın yerini makineler aldı. Artık elle toplayacak değil makineyi kullanmayı bilen işçi aranıyor. Haliyle zor koşullar işçiyi köyden uzaklaştırıp şehre yöneltiyor” diye konuştu.
‘Ortalama kazanç 19 bin’
Bir zeytin işçisi, elle toplama yöntemiyle günde ortalama 100 kilogram zeytin toplayabiliyor. Bu rakam makine yardımıyla 300 kilograma kadar çıkabiliyor. Yaklaşık 5 kilogram zeytinden 1 litre zeytinyağı elde edildiği düşünülürse bir işçinin toplayacağı zeytinden 20 litre zeytinyağı çıkar. 2024 yılında zeytinyağı fiyatları litre başına ortalama 350-400 TL aralığında satılıyor. O halde bir işçinin elle topladığı bir günlük zeytinin yağ olarak toplam satış fiyatı 10 bin 500 TL iken, makine ile toplanan bir günlük zeytinin yağ olarak satışı ise 28 bin TL olduğu görülüyor. Ancak, bir zeytin hasadı için gereken işçi ücreti günlük 1.500-3.000 TL arasında, hasat ekipmanı maliyeti makine kullanılıyorsa günlük 1000-2.000 TL ve zeytinyağı işleme ücreti litre başına yaklaşık 20-40 TL olduğunda ise makine yardımıyla yapılan bir günlük hasatta toplam satış 28 bin TL olsa dahi, üreticinin eline kalan ücret, bir işçi ücreti olan 3 bin TL, işleme ücreti olan 3 bin 200 TL ve ekipman maliyeti olan 2 bin TL çıkarıldığında 19 bin 800 TL net gelir olarak elde ediliyor. Bu ücrete ise günlük ulaşım, barınma, beslenme, elektrik gibi ek maliyetler ise dahil değil.