Bugün 9 Şubat 2025. 19’uncu Yüzyıl’ın sonlarına doğru, yıl 1873. Bir 9 Şubat akşamı korkunç bir olay, İzmir’de dehşet dolu anlara sebep oluyor. Deniz kenarında rıhtım üzerine kondurulmuş bir cafe, cambazların yaptığı gösteri esnasında yıkılarak yüzlerce İzmirlinin ölümüne neden oluyor. Olay, 9 Şubat faciası olarak tarihe geçiyor.

Kayıtlara bakıyorum, İzmir Kordon’da garip bir kaza tarihe “Kivoto” kazası olarak geçmiş. 9 Şubat 1873, pazar akşamı korkunç bir felaket İzmir’de dehşet dolu anlara sebep oluyor. Deniz kenarında rıhtımın üzerinde inşa edilmiş bir cafenin çökmesi, cambazların gösterisi sırasında İzmirlilerin ölümüne neden oluyor. 

Birçok İzmirli bunu bilmez. Tarih kitaplarında bile geçmez ama Cafe Kivoto ya da Cafe de I’Arce olarak bilinen işletme, deniz yüzeyi kullanılarak kazıklar üzerine inşa edilmiş, o dönem İzmir’in en iyisi olarak kabul edilen, en yoğun müşterisi olan bir yer o zamanlar.

Bu cafe, normal olarak 250 müşteriye hizmet veriyor.

Evet, tarih olarak tam bilgi yok, 1873 olarak geçiyor kayıtlara ve Müslümanların Kurban Bayramı’nın İkinci gününe rastlıyor. Cambaz gösterileri var, insanlar bu cafeye dolmuş, cambazın gösterisini seyredecekler.

Kivoto müessesesinin kestiği bilet sayısı 110 kişi olarak belirlenmiş ama biletsiz seyircilerin sayısı bu civarda. Bu yer şu anki Gündoğdu Meydanı’nın bulunduğu yere yakın, doldurulan deniz üstünde ağaç kütüklerle yapılan bir restoran Cafe Kivoto.

Otoriteler kazanın olduğu akşam bu kafeteryada en az 250 kişinin olduğunu açıklıyor. Ağaç üstüne yapılan bu kafeteryada oturanlar çatırdamaları duyup kaçmaya başlamışlar ama işletme sahibi hiçbir şey yok diyerek müşterileri ikna etmeye çalışmış, ancak iki dakika sonra tüm yapı denizin içine gömülmüş.

O dönemlerde İzmir Körfezi oldukça derin. Evet, ne yazık ki İzmirli bu kurbanlar suda boğularak hayatlarını kaybettiler, yıkılan yapının kazık ve kütükleri arasında can verdiler.

Bu olayın ardından İzmirli Cafe de I’Arche’ın sahibine karşı öfke doruk seviyesine ulaştı. İzmir halkı cafe sahibini yakalayıp ceza vermek istedi ama Yunan Konsolosluğu’na sığınarak kendisini kurtardı cafe sahibi.

Bu olay 9 Şubat’ta yaşanmış. Müslümanların Kurban Bayramı’nın ikinci günü. Bu olayı, birçoğumuz bilmez, tarihte “Kivoto faciası” olarak geçer.

O dönemlerden beri İzmir Körfezi bölüm bölüm doldurulmakta. Eski haritalara baktığımızda şu andaki Gündoğdu Meydanı’nda yel değirmeninin olduğunu, Fransız Hastanesi’nin ise denize çok yakın olduğunu görüyoruz.

1869 senesinde, İzmir Limanı Gümrük (Pasaport) ile Lazaristes Kilisesi arasında bir gölet yapımı planlanmış ve iki tarafa da birer iskele kurulması plana eklenmiş. Tramvay hattı ve 18 metre genişliğinde bir bulvar inşa edilmesi, bulvardaki dükkanların Paris’teki Rivoli Caddesi’ndeki dükkan fiyatlarından ucuz olması planlanmış. İngilizler İzmir Limanı’nın Marsilya Limanı’ndan daha büyük olmasını düşünmüşler.

1872 yılından önce İzmir Limanı sadece Konak Meydanı ile Pasaport arasında sınırlı bir bölgede idi. İngilizler bunu fark ederek Osmanlı Padişahından yap işlet devret modeli ile devlete yük olmadan birçok işletmenin yapılabileceğini söylemişler, İstanbul’da denize sıfır yalılar gibi. İşte bunu da İzmir’de uygulamak istemişler, denizin içinde restoran ve cafeler yapmışlar.

Cafe sahiplerinin aç gözlülüğü sayesinde 9 Şubat 1873 İzmir’e kara bir gün olarak düşmüş. Kurban Bayramı’nın ikinci günü cambaz gösterilerini seyretmek amacıyla cafeye gelen birçok İzmirli körfezin derin sularında kütüklerin arasında can vermiş.