Afrika’nın kalbinde, doğanın hala hüküm sürdüğü ve korunmaya çalışıldığı Tanzanya’nın kuzeydoğusunda, Kenya’ya yakın bir bölge olan ve insanlık tarihine dair pek çok kadim ize ev sahipliği yapan Olduvai Vadisi'nde (Olduvai Geçidi veya Olduvai Boğazı) gerçekleşen yeni bir keşif, geçmişimiz hakkında bilinenleri kökten değiştirme kapasitesine sahip olabilir demek büyük bir ithaf gibi görünse de 20. Yüzyıl’da başlayan sayısız çarpıcı keşfe yer vermiş bu bölge için kulağa sıradan gelebilir. Ancak, halihazırda insanın atalarına ilişkin en eski buluntuları ve taştan aletleri barındıran bu bölgede 1,5 milyon yıl öncesine tarihlenen ve sistematik şekilde yontulmuş olduğu düşünülen kemik aletlerden oluşan bir koleksiyon ortaya çıkarılması yakın çevredeki geçmiş keşifleri gölgede bırakabilir. Bu bulgular, erken homininlerin kemik işçiliğinde ileri seviye teknikler kullandıklarını ve taş işçiliğinde sahip oldukları bilgi ve tecrübeyi kemiğe aktarabildiklerine işaret ediyor ve açığa çıkarılmayı bekleyen gizemleri önümüze seriyor.
Çalışmalara göre bu keşif, taş alet kullanımı konusunda bilinen en eski kültürlerden olan Oldowan ve kısmen daha yeni bir kültür olan erken Aşölyen kültürleri arasındaki geçiş dönemine işaret ediyor. Şimdiye dek, kemik alet üretiminin Avrupa’daki Aşölyen bölgelerine ve ortalama 400 bin yıl öncesine dayandığını kabul edilmekteydi. Ancak bu yeni keşif, homininlerin kemik işçiliğine dair bilinçli ve sistematik yaklaşımını 1 milyon yıldan da fazla geriye götürüyor.
Araştırmacılar, 2015 ve 2022 yılları arasındaki kazılar sırasında on binlerce taş alet ve fosil ortaya çıkardı. Bulunan toplamda yaklaşık 80 bin obje arasında özellikle dikkat çeken hipopotam ve fil gibi büyük memelilere ait kemiklerden yapılmış 27 aletin bulunması oldu. Bu aletler, tipik ve kasıtlı yontma izleri, düzenli kenarlar ve şekillendirilmiş uçlar içeriyordu. Yontma izleri boyutları, düzenleri ve diğer nitelikleri nedeniyle, taş alet yapımında kullanılan tekniklerin kemiğe de uygulanmış olabileceğini göstermekte. Ayrıca, kemiklerin şekillendirilmesinde kullanılan teknikler, homininlerin hem anatomi hem de malzeme bilgisine sahip olduğunu ortaya koyuyor.
Olduvai Vadisi’ndeki T69 Kompleksi'nde bulunan bu kemik aletler, sadece basit birer alet değil; uzun, simetrik ve işlevsel tasarımlara sahip objeler olarak betimlendi. Aletlerin boyutları ve şekilleri, kesme ve parçalama gibi görevler için tasarlanmış olduklarını düşündürüyor. Bu, homininlerin sadece taş değil, kemik işçiliğinde de planlı ve bilinçli bir süreç izlediğini kanıtlıyor.
Bu keşif, insan evriminde kültürel ve teknolojik gelişimin sanılandan daha önce başladığını gösteriyor. Aynı zamanda homininlerin sosyal yordamlar ile teknik bilgi aktardığını ve çevresel kaynakları etkili hatta verimli şekilde kullanabildiğini ortaya koyuyor. Gelecekte yapılacak kazılar, bu tür kemik işçiliğinin kökenleri hakkında daha da eski kalıntılara ulaşmamızı sağlayabilir ve insanlık tarihine dair yeni ipuçları sunabilir. İklim değişiklikleri, yasadışı avcılık ve endüstriyel tehditlerden şimdilik pek de olsa etkilenmemiş gibi görünen ve dünyanın en büyük kıtasal yarığı olan Büyük Rift Vadisi’nde bulunan Olduvai bölgesinin korunması, tarihimize ışık tutulması için büyük bir önem taşıyor.
