Son iki yılın en çok konuşulan iki konusu döviz ve enflasyon oldu. Merkez Bankası rezervlerindeki erime ve swaplar da bu konuya dahil olunca “battık mı, bittik mi?” türünden endişeli sorular her yerde sorulur oldu. Öyle ki, ilk defa karşılaştığımız kişilerden tutun da en yakınlarımıza kadar, herkesin kafasında bu soru vardı: “Türkiye battı mı?”
Merkez Bankası rezervlerinin swaplar hariç net değeri -77.7 milyar dolarlık dip düzeyinden 58.8 milyar dolara yükseldi. Brüt rezervler de 97 milyar dolardan 167 milyar dolarla tarihi zirveleri zorluyor. Kasada para/döviz yoksa, dolar basarak para temin edilemeyeceğine göre borçları ödemek için para yok demektir. Haliyle ithalat için de para bulunamaz hale gelir. Az döviz daha da pahalı hale gelir, TL değeri diye bir şey zaten konuşulmaz.
Geçen hafta sonunda 2023’te 40 milyar dolar olan cari işlemler açığının 2024’te 10 milyar dolara gerilediği görüldü. Aralık ayı cari açığı 4,7 milyar dolarla beklentilerin üzerinde idi. Neredeyse bütün bir yılın açığının yarısı sadece bir ayda verilmişti.
Buradan şu söylenebilir: 2024’te döviz ihtiyacı, geçen yılların çok altında olmakla birlikte döviz rezervleri her durum için yeterli idi… Sonuçta bu kadar döviz miktarındaki artışa dolar kuru daha düşük düzeylerde oluşabilirdi. Buna engelin, Merkez’in müdahaleleri olduğunu görmemek olmaz.
Genel bir değerlendirme ile ithalatın gerilemesi de cari açığın azalmasında etkili oldu. 2023 yılında 373 milyar dolar olan ithalat 344 milyar dolara düşmekle cari açığın da 30 milyar daha az çıkmasında etkili olmuştur. Öte yandan dış ticaret açığının yanı sıra hizmetler dengesinin 5 milyar dolar daha iyileşmesini de 2024 rakamının bu denli iyimser çıkmasında etkili olduğu göz ardı edilmemelidir.
Şimdi Türkiye’nin 2024’teki 10 milyar dolarlık cari açığı milli gelirin % 0,7-0,8’ine karşılık geliyor. % 4-5 seviyesindeki cari açık rakamları göz önüne alındığında, % 1 altındaki bu oran neredeyse ihmal edilebilir düzeydedir. Cari açığın finansmanı da aynı ölçüde azalmış bulunmaktadır. Şunu da belirtmemek olmaz: 10 milyar dolar seviyesindeki cari açık, ülke için, son yıllarda yaşanan en sorunsuz finansman dönemi olarak da görülmelidir.
Bir de içimizdeki İrlandalılar var: yurtiçi yerleşiklere ait yurtdışı doğrudan yatırımlar 7 milyar dolar seviyesine yükselmiştir. 2 sene önce 5 milyar dolar olan bu rakam yıldan yıla artış içindedir. Son olarak yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı doğrudan yatırım miktarı son 5 yıldaki rakamı 25 milyar dolara ulaşmıştır.
Ekonomide döviz bolluğuna bir bakış
Prof. Dr. İbrahim Attila Acar
Yorumlar