2024 yılı merkezi yönetim bütçesi 11,1 trilyon lira olarak hedeflenmişken 10,8 trilyon lira olarak gerçekleşmiştir. Harcamalardaki 300 milyar liralık düşüş, yıl boyunca uygulanan tasarruf politikaları ile de uyumlu bir sonuçtur. Bu durum 2024 için gerçekleşen 2,1 trilyon TL açık rakamı ile de uyumludur… Sene başında bütçe açığı için başlangıç hedefi 2,6 trilyon olarak öngörülmüştü. Buradaki hedeften 500 milyar TL kadar, daha az bir bütçe açığı gerçekleşmiş oldu.
Bütçenin her 10 lirasının birisi faiz giderlerine ayrılmıştır. Gerçekleşme de bu yöndedir. Bu durum 1,1 trilyon liralık faiz giderlerinin milli gelir içindeki payını da arttırmaktadır. Faiz oranlarındaki artış, devletin de sürekli finansman açığı ile birleşince faiz giderleri harcamalar içerisinde önemli bir yer edinmiştir. Bütçenin vergi gelirleri açısından faizlere bakıldığında bu oran haliyle artmaktadır. Her 100 liralık verginin 15’i faizlere ayrılmaktadır. Bu da giderler için önemli bir kalem olarak görülmelidir.
Pandemi sonrasının ekonomik gelişmeleri, artan faizlerle oluşan finansman maliyetleri, yüksek bütçe açığı oluşma ihtimalini uzak tutmamıştır. Ekonomi yönetimi de bunu bilerek “önünü kış tutmuş” görünüyor. Şimdi vergi gelirlerindeki artışları ve harcamalardaki kısmaları izlemek gerek.
Bütçe gelirleri 8,4 trilyon lira beklenirken, 8,6 trilyon lira olarak gerçekleşmiştir. Ana gelir kalemi olan vergi gelirleri izlendiğinde 7,4 trilyon liralık vergi tahsilat beklentisi, 7,3 trilyon lira olarak gerçekleşmiştir. Burada 100 milyar tutarında, vergi gelirlerinde bir azalma oluşmuştur. Bu azalma bütçe açığını artırabilecek bir sonuç doğuracaktır. Ancak vergi dışı gelirlerin, bir trilyon liradan 1,3 trilyon liraya yükselmesi de bütçe açığı üzerinde olumlu etki oluşturmaktadır. Dolayısıyla bütçe gelirleri 200 milyar lira fazla vermiş durumdadır. Bu da vergi dışı gelirlerdeki artışla oluşmuştur.
Asıl harcamaların vergilerle karşılanması gerekirken ortaya çıkan bu yan yollar, vergi dışı gelirlerin artışına sebeptir. Faizler, cezalar, özelleştirme gelirleri bu dönemde artmıştır. Vergi gelirleri dışında en büyük gelir kalemi ise 788 milyar lira ile faiz ve cezalardan oluştu.
Bütçe açığı kaleminin durumu değerlendirildiğinde, Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre aralık ayında merkezi yönetim bütçe giderleri % 22,3 artışla 1,7 trilyon lira oldu ve aynı ay 829,2 milyar lira bütçe açığı verildi. Bu açık rakamı ile 2024 için gerçekleşen toplam 2,1 trilyon liralık açık karşılaştırıldığında bir yılın toplam açığının üçte biri aralık ayında verilmiş oldu.
Deprem harcamaları devam ediyor. Aralık ayında depreme 605 milyar aktarılmış görünüyor.
2024 zor bir yıl olarak bütçe tarihine geçmiş oldu. Sermaye/yatırım harcamaları kalemi % 73 artışla yılı tamamlamış olsa da 1 trilyon bile olmayan bu harcama kalemi Türkiye için oldukça sınırlı bir kaynak ayırıldığına işaret etmektedir. Yıllardır devam eden faiz-yatırım çekişmesi faizler lehine artarak devam etmektedir. Bu döngünün yeniden yatırımlar lehine değişmesi önemlidir.
