Vergi istisnaları ve vergi reformu

Orta Vadeli Program’da (OVP) toplam vergi gelirleri kompozisyonu içinde dolaysız vergilerin dolaylı vergilere oranla payının artırılacağı, özellikle Gelir Vergisi Kanunu (GVK) ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nda (KVK) yer alan istisna ve muafiyetlerin gözden geçirilmek suretiyle revize edileceği beyan edildi.
Vergi istisnaları ve muafiyetleri kavramsal olarak vergi harcaması diye ifade edilir. Devletin belli kişileri ve konuları vergi dışı bırakarak alacağından vazgeçmesi suretiyle gerçekleşen vergi harcaması unsurlarına GVK ve KVK özelinde bir göz atalım.
2023 yılında 443 milyar TL Gelir Vergisi, 280 milyar TL Kurumlar Vergisi olmak üzere toplamda 994 milyar TL istisna ve muafiyet sağlanmış vaziyette. Bu tutar toplam tahsil edilmesi planlanan vergi gelirlerinin yüzde 23’ünü oluşturuyor. (Ek bütçe yapılmasaydı bu oran yüzde 31 düzeyindeydi.)
Gelir Vergisi Kanunu’nda 68 madde, diğer kanunlarda 20 madde olmak üzere toplamda 88 maddeden oluşan Gelir Vergisi istisna/muafiyeti bulunmaktadır. Kurumlar Vergisi Kanunu’nda ise 42 madde, diğer kanunlarda 30 madde olmak üzere toplam 72 Kurumlar Vergisi istisna/muafiyet maddesi bulunuyor.
Bu çerçevede baktığımızda sanki GVK ve KVK vergi toplamaktan ziyade nasıl vergi almayız mantığına bürünmüş vaziyette. Hal böyle olunca da doğal olarak kazanç üzerinden vergiler, diğer ifade ile dolaysız-doğrudan vergilerde istenilen kıvam yakalanamıyor ve vergi adaleti ruhundan yoksun KDV ve ÖTV gibi vergilere yükleniliyor.
Pekala muafiyet ve istisna yoluyla en çok hangi gruplara vergi avantajı sağlanıyor, ilk 5’e giren kalemleri açıklayalım.
Gelir Vergisi Açısından;
1-) Asgari ücret istisnası (GVK 23/18) 299 milyar TL.
2-) Bazı menkul kıymet alım-satım ve faiz gelirleri istisnası (GVK Geçici 67) 27.2 milyar TL.
3-) Menkul sermaye iratlarında beyan dışı bırakılan durumlar (GVK 86/1-c) 20.3 milyar TL.
4-) Hisse senedi kar payı istisnası (GVK 22/3) 18.5 milyar TL.
5-) Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazanç istisnası (GVK 86/1-a) 12.5 milyar TL.
Kurumlar Vergisi Açısından;
1-) İndirimli Kurumlar Vergisi uygulaması (KVK 32/A) 90.4 milyar TL.
2-) Yatırım fonları ve ortaklıklarına sağlanan istisna (KVK 5/1-d) 83.9 milyar TL.
3-) Emisyon primi istisnası (KVK 5/1-ç) 17.5 milyar TL.

4-) İştirak hissesi ve taşınmaz satış kazanç istisnası (KVK 5/1-e) 14.4 milyar TL.
5-) Ar-Ge indirimi (5746 sayılı Ar-Ge Kanunu) 10.4 milyar TL.
GVK ve KVK ile diğer kanunlarda yer alan Gelir/Kurumlar Vergisi istisnaları ile 160 maddeyi kapsayan ve kamu vicdanında sorun teşkil eden bazı istisna ve muafiyetlerin 2024 yılında yapılacağı beyan edilen vergi reformu kapsamında ele alınması ve ayrıcalıklı grupların minimize edilmesi şahsen benim de temennim.
Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun birleştirilmek suretiyle tek kanun olarak yeniden yazılması ve bu süreçte sorunlu noktaların giderilmesi, günün ihtiyaçlarına cevap veren bir kazanç vergisi kanununa sahip olunması sanırım vergi reformunun da en önemli kazanımı olacaktır.