Geçmişi düşündüğümüzde içimizi sıcacık bir nostalji kaplar. Eski sokaklar, çocukken oynadığımız oyunlar, izlediğimiz diziler ve dinlediğimiz şarkılar... Hepsi bir anda zihnimizde belirir ve bizi o yıllara ışınlar gibi olur. "Eskiler daha güzeldi," deriz içimizden. Ama gerçekten öyle mi?

Bu duygunun psikolojik bir temeli var. Araştırmalara göre, insan beyni olumsuz anıları zamanla unuturken, olumlu anıları daha parlak hatırlama eğilimindedir. Buna "nostaljik filtre" diyebiliriz. Geçmişi düşündüğümüzde, farkında olmadan en güzel anları seçeriz ve o dönemi kusursuz bir zaman dilimi gibi görürüz. Ancak o günlerde de dertlerimiz, üzüntülerimiz ve sıkıntılarımız vardı, fakat beyin bu detayları süzerek yalnızca olumlu anıları ön plana çıkarır.

Bir başka psikolojik faktör de "bağlamsal hafıza"dır. Gençlik ve çocukluk yıllarımız, beyin plastisitesinin en yüksek olduğu dönemlerdir. İlk kez deneyimlediğimiz şeyler, güçlü duygusal bağlar oluşturarak hafızamıza kazınır. Örneğin, çocukken dinlediğimiz bir şarkı o dönemdeki duygularımızı tetikleyerek bizi geçmişe götürebilir. Fakat yetişkinlikte aynı yoğun duygularla yeni anılar biriktirmek daha zor hale gelir.

Ayrıca, belirsizlik ve değişim kaygısı da geçmişi daha güvenli ve huzurlu bir alan gibi algılamamıza neden olur. İnsan beyni bilinmeyenden kaçınma eğilimindedir. Geçmiş, sabit ve bilinen bir gerçeklik olduğundan, ona dönmek zihnimizde bir sığınak hissi yaratır. Gelecek ise belirsiz olduğu için, şimdiki anı sık sık geçmişle kıyaslar ve geçmişi daha çekici hale getiririz.

Ancak, işin ilginç yanı şu ki; şu an yaşadığımız anlar da, bir gün "eskiler" olacak. Yıllar sonra bugünü düşündüğümüzde, belki de "Ah, 2020’lerin başı ne güzeldi..." diyeceğiz. Bugün fazla sıradan ve rutin gelen şeyler, gelecekte özlemle hatırlanacak. Şu an sevdiğimiz bir şarkı, yıllar sonra eski bir dost gibi kulağımıza çalındığında içimizi hüzünlü bir mutluluk saracak.

Bu yüzden, geçmişi romantize etmek yerine, şimdiyi de değerli kılmalıyız. Bugünü yaşarken bilinçli farkındalık geliştirerek anın tadını çıkarmak, gelecekte bugünü güzel hatırlamamızı sağlayacaktır. Çünkü zaman geçtikçe, "eskiler" hep daha güzel görünecek ve biz hep bir dönemin özlemiyle yaşayacağız.